ΕΥΓΕΝΙΟΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΙΔΗΣ (1907-1948)

Ο πρόσφυγας, ο μαχητής, ο λογοτέχνης, ο πρώτος λαϊκός δήμαρχος Περιστερίου

• Οι σημειώσεις μιας ομιλίας στο Περιστέρι, 20 Μαΐου 2015

ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ

Πάνε πάνω από είκοσι χρόνια όταν για πρώτη φορά συνάντησα το όνομα του Ευγένιου Χαραλαμπίδη. Σύντομα διαπίστωσα ότι βρισκόμουν μπροστά σε έναν από τους σημαντικούς διανοούμενους του μεσοπολέμου. Έναν μεγάλο κοινωνικό αγωνιστή. Που χάθηκε άδικα. Αγνοημένο όμως από όλους. Κι εχθρούς και δικούς του.

Από τότε έβαλα στόχο να φέρω στο φως το πρόσωπο του «άδοξου». Η ενασχόλησή μου με την ιστορία του Περιστερίου πέρασε από μύρια κύματα. Λίγα πάνω, πολλά κάτω . Τώρα μόλις δίνεται η ευκαιρία για κάτι περισσότερο, μ αυτή την εκδήλωση. Να μιλήσω για τον Ευγένιο, σηκώσω το βάρος της υποχρέωσης και να το μεταφέρω σε χέρια άλλων που μπορούν να τη συνεχίσουν.

Ένα «σκίτσο».

Σαν αρχή ένα «σκίτσο» της μορφής και του χαρακτήρα του Ευγένιου Χαραλαμπίδη μέσα από περιγραφές ανθρώπων που τον γνώρισαν :

Ο Ευγένιος ήτανε λεπτός κάπως και σχετικά κοντός. Η εξωτερική του εμφάνιση δεν γέμιζε το μάτι. Η ψυχική του όμως δύναμη εκδηλωνότανε στα μάτια του, τα κάπως ειρωνικά, στα λόγια του και στην προθυμία του να προσφέρει, αδιαφορώντας για τους κινδύνους για τους οποίους είχε σαφέστατη αντίληψη. (Σάββας Σταματιάδης)

Σοβαρός, λιγόλογος, αυστηρός στην κριτική του είχε έντονο τον αντίλογο όπου χρειαζότανε και χωρίς ενδοιασμούς μπορούσε ακόμα και «χοντρά να σε προσβάλει». (Γιάννης Μπατζακιδης)

Πάντα ωστόσο αυθόρμητος, δε δίσταζε να πει η γνώμη του. Δεχότανε τη συζήτηση και την κριτική χωρίς δυσανασχέτηση. Και το πολιτικό του κριτήριο πολύ ανεπτυγμένο. Είχε αρκετή μόρφωση εγκυκλοπαιδική, λογοτεχνική και μαρξιστική, διάβαζε με σύστημα, δεν άφηνε κενές ώρες. Εκτός από το χρόνο που διέθετε για λίγο σκάκι. (Σάββας Σταματιάδης)

Σ όλες τις κουβέντες μας το μυαλό του ξύπνιο, η κρίση οξεία, όσο πιο ταπεινό φαινόταν το ήρεμο, καλομίλητο ανθρωπάκι με την κάπως λεπτή φωνή έκρυβε πολλές αρετές. Σε αιχμαλώτιζε με τις γνώσεις του, με τις σκέψεις και την κρίση του, με τη σιγουράδα, την απλότητα, την καλοσύνη και την παντοτινή καλοκεφιά του. (Σεραφείμ Παπαδημητρίου, συγκρατούμενος στην Κέρκυρα)

Στην προσωπική ζωή

«Δεν παντρεύτηκε γιατί θεωρούσε ότι ο γάμος δεν ήταν για τέτοιες ώρες που ο αγώνας μαίνεται. Όταν, κατάδικος πια, η Αφρό με γράμμα της τον ρώτησε τι ιδέα έχει για το γάμο της απάντησε «Ο γάμος είναι ένα θεσπέσιο λειτούργημα, αλλά δεν είναι για μας» (Άννα Παρλιάρου)

Στη νύφη του είπε: Αργά ή γρήγορα δεν θα τους ξεφύγω, μια μέρα εμένα θα με σκοτώσουν, γιατί ν αφήσω γυναίκα και παιδιά στην ορφάνια;

Ο Ευγένιος είχε μείνει βαθειά ανατολίτης. Στο σπίτι είχαν τη συνήθεια όταν έμπαιναν να βγάζουν τα παπούτσια τους που άφηναν στην είσοδο. Είχε η μητέρα του εκεί 3-4 ζευγάρια τούρκικες χοντρές παντούφλες. Μ αυτές έμπαινε στο σπίτι όποιοι κι αν ήταν, ξένοι και δικοί. Κάποιος που δεν ήθελε να τα βγάλει ο Ευγένιος από μέσα φώναξ: Τότε να φύγει, να μη μας επισκεφτεί. (η νύφη του)

Στα επισκεπτήρια ήτανε έκδηλη η αγάπη κι ο σεβασμός στη γριά μητέρα του και στ αδέλφια του, είχε στενούς δεσμούς μαζί τους. (Σάββας Σταματιάδης).

Βιογραφικά

Γεννήθηκε το 1907 στη Τραπεζούντα. Κατάγονταν από πολύτεκνη οικογένεια που απέκτησε συνολικά 13 παιδιά. Από αυτά έζησαν τα 12. Τα έξι όμως πέθαναν σε μικρή ηλικία

Ο πατέρας του ήταν τσαγκάρης. Όταν οι Ρώσοι μπήκαν στην Τραπεζούντα το 1916 δυο αδέρφια του μετακινήθηκαν στη Ρωσία. Το 1918, μετά την επανάσταση, οι Ρώσοι αποχώρησαν και η πόλη επανήλθε στην εξουσία του τουρκικού κράτους. Το 1919 μετακινήθηκε εκεί όλη η οικογένεια. Εγκαταστάθηκαν στη Σεβαστούπολη.

Ο Ευγένιος ήταν τότε 12 ετών. Εκεί συνέχισε τις σπουδές σε ρώσικο σχολείο μέχρι το 1925 που μετακόμισαν στην Ελλάδα. Τρία χρόνια πριν, το 1922, είχαν φύγει για Ελλάδα ο πατέρας του με τον αδελφό του Ηρακλή.

Στη Σοβιετική, πλέον, Ρωσία φαίνεται ότι ήρθε σε επαφή με τις επαναστατικές ιδέες.

Στο Περιστέρι η οικογένεια Χαραλαμπίδη εγκαταστάθηκε στις παράγκες του Αγίου Αντωνίου, στο 10ο τετράγωνο.

Κοινωνικό έργο στο Περιστέρι

Για πρώτη φορά εντοπίζουμε το όνομά του σε επιτροπή που επισκέπτεται τον επανεκλεγέντα δήμαρχο Αθήνας Σπύρο Πάτση το 1925 προκειμένου να εκφράσει τα συγχαρητήριά της αλλά και να εκθέσει τα προβλήματα του συνοικισμού. Τότε το Περιστέρι αποτελούσε συνοικία της Αθήνας.

Διετέλεσε ιδρυτικό μέλος του πρώτου πολιτιστικού συλλόγου που εμφανίστηκε ποτέ στο Περιστέρι. Ήταν ο «καλλιτεχνικός και μορφωτικός σύλλογος «Ο Ελπιδοφόρος» που δημιουργήθηκε τον Ιούνιο του 1928. Ο Ευγένιος Χαραλαμπίδης είναι μέλος της τριμελούς εξελεγκτικής επιτροπής.

Σκοπός του συλλόγου ήταν «η διοργάνωση εκδρομών, διαλέξεων, θεατρικών παραστάσεων, συστάσεως νυκτερινών σχολών δια τους νέους του συνοικισμού, ιδρύσεως γραφείων πληροφοριών προς εξεύρεσιν εργασίας δια τους ανέργους πρόσφυγας».

Η πρώτη δράση του συλλόγου ήταν το ανέβασμα του «σοβαρού και δύσκολου» θεατρικού έργου του Σπύρου Μελά «Ο υιός του ίσκιου» και η κωμωδία «Ο διερμηνεύς».

Παράλληλα ο Χαραλαμπίδης ενδιαφέρεται ευρύτερα για τα κοινά του νέου του τόπου κάνοντας αυτό που ξέρει να κάνει καλύτερα, γράφοντας. Μια επιστολή του Ευγένιου που εντοπίζουμε στην εφημερίδα «Φωνή του Λαού», 5 Ιουνίου 1932, μας δίνει, σε ελάχιστες γραμμές, μια εξαιρετική εικόνα της γεμάτης στερήσεις ζωής στον συνοικισμό.

«Ο συνοικισμός μας το Περιστέρι υδρεύεται δια βυτίων του δήμου, είνε όμως τόσον ελλειπές το παρεχόμενον ύδωρ, ώστε να γίνωνται καυγάδες δια να κατορθώση η κάθε νοικοκυρά να προμηθευθή ένα ή δυο κουβάδες. Τους καυγάδες συνοδεύουν δειναί ύβρεις και τα κοριτσάκια και τα πιτσιρικάκια της γειτονιάς λαμβάνουν ωραίαν και ηθικοτάτην ανατροφήν.

Ο δήμος οφείλει να στέλνη καθ’ εκάστην το απαιτούμενον πράγμαι ύδωρ δι αποστολής περισσοτέρων βυτίων το δε αστυνομικόν τμήμα Περιστερίου αντί να ζητή την ενίσχυσήν του δια την κατά του ανισχύρου τοπικού κομμουνιστικού στοιχείου πάλην του, να δείξη ότι υπάρχει και να τοποθετή άνδρας του κατά την διανομήν και να συγκροτή σειράς και επιβλέπει την τάξιν και αποφευχθούν ούτω οι μεταξύ των γυναικών καυγάδες, αίτινες μη φανταζόμενες τον πραγματικόν αίτιον της καταστάσεως αλληλοϋβρίζονται και αλληλοδέρονται.»

Στις παράγκες του Περιστερίου, 1925

Εργασία

Είναι προφανές ότι στην Ελλάδα ο Ευγένιος ήταν αδύνατον να συνεχίσει τις σπουδές του. Ήταν υποχρεωμένος να δουλέψει. Παρ όλα αυτά δεν παρατά τη μελέτη. Από τα γραπτά του, τα λίγα που έχουν διασωθεί, φαίνεται ο τεράστιος πλούτος γνώσεων. Είναι επίσης εξαιρετικός χειριστής της ελληνικής γλώσσας, τόσο της δημοτικής όσο και της καθαρεύουσας.

Οι δουλειές που αναζήτησε ήταν δουλειές γραφείου. Σύμφωνα με τον Γιάννη Μπατζακίδη, η πρώτη του δουλειά είναι σε κάποιο συμβολαιογραφείο. Από μεταγενέστερη αλληλογραφία με τον καθηγητής πανεπιστημίου Χρήστο Πράτσικα βλέπουμε ότι τουλάχιστον το 1932 αργάστηκε στο νομικό περιοδικό «Θέμις», που εξέδιδε ο κ. καθηγητής.

Το 1934, όλες οι προσφυγικές συνοικίες που κύκλωναν την πρωτεύουσα και για καθαρά πολιτικούς λόγους αποκόπηκαν από το Δήμο της Αθήνας και μετατράπηκαν σε αυτόνομους δήμους. Οι νέοι δήμοι είχαν ανάγκη από υπαλλήλους κι έτσι προκηρύχτηκε διαγωνισμός.

Ο Γιάννης Μπατζακίδης, ένας από τους πρώτους δημοτικούς υπαλλήλους του Δήμου Περιστερίου, αφηγείται:

Μετά τις δημοτικές εκλογές του 1934 που χωρίστηκαν οι Δήμοι, διορίστηκα στο Δήμο Περιστερίου. Έδωσα εξετάσεις. Μαζί έδωσε κι ο Χαραλαμπίδης που διορίστηκε στο δήμο Κοκκινιάς. Το καλοκαίρι γίναν οι εξετάσεις και το Νοέμβριο ορκιστήκαμε. Και μπήκαμε μόνιμοι υπάλληλοι. Εμένα με βάλανε στα δημοτολόγια και μητρώα και δούλεψα πάρα πολύ…. Ούτε Σάββατο είχαμε ούτε τίποτα. Πηγαίναμε το πρωί, φεύγαμε μεσημέρι στις 2 και ξαναπηγαίναμε στις 5 και φεύγαμε στις 8. Εγώ έκανα 4 φορές τη μέρα το δρόμο Αιγάλεω-Περιστέρι.

Ο Ευγένιος εργαστηκε στο δήμο Κοκκινιάς μέχρι το 1941 οπότε μετακινήθηκε στο Δήμο Περιστερίου.

Λογοτεχνικό έργο

Όσοι συνάντησαν τον Ευγένιο τον θυμούνται σαν ένα άνθρωπο που διάβαζε και έγραφε πολύ. Ήταν συνέχεια «με την πένα και το βιβλίο.».«Από την παράγκα δεν έφευγε καθόλου, λέει ο Γιάννης Μπαταζακίδης. Τις υπόλοιπες ώρες μετά τη δουλειά του τον έβλεπες εκεί. Ήταν ένας τύπος καλόγερου, κλεισμένος εκειπέρα. Ήτανε μανιώδης συλλέκτης προκηρύξεων, μπροσούρων φέιγ βολάν, οτιδήποτε.»

Από το 1931-32 (δηλαδή από ηλικία 24-25 ετών) ξεκινάει η συνεργασία του με τα πιο σημαντικά λογοτεχνικά περιοδικά της εποχής. Εντοπίσαμε κείμενά του στα περιοδικά «Κύκλος» και «Νέοι Πρωτοπόροι». Αργότερα συνεργάζεται και με τη «Νέα Εστία». Είναι όμως πολύ πιθανόν οι συνεργασίες του να είναι ευρύτερες.

Όσον αφορά το περιεχόμενό των δημοσιευμένων κειμένων του αυτό επικεντρώνεται στη ρώσικη λογοτεχνία. Στη μετάφραση ρώσων λογοτεχνών και τη συγγραφή άρθρων για τη λογοτεχνική και γενικά καλλιτεχνική κίνηση στη Ρωσία.

Στο περιοδικό «Ο Κύκλος». «Ο Κύκλος» άρχισε να εκδίδεται το 1931 από τον ποιητή Απόστολο Μελαχροινό. Σε αυτό δημοσιεύονται κείμενα των Καζαντζάκη, Καβάφη, Μελισσάνθης, Ρίτα Μπούμη Παππά, Ζαχαρία Παπαντωνίου, Κώστα Βάρναλη, Ηλία Βενέζη, και άλλων. Κυκλοφόρησε συνολικά 31 τεύχη.

Στην Διδακτορική διατριβή της Μαρίας Μικέ «Το λογοτεχνικό περιοδικό Ο ΚΥΚΛΟΣ 1931-1939, 1945-47) αναδημοσιεύονται τα περιεχόμενα του περιοδικού όπου υπάρχει πλήρης καταγραφή των συνεργασιών του Ε. Χαραλαμπίδη.

Από τις σελίδες του «Κύκλου» παρουσιάζονται, όπως αναφέρει η κ. Μαρία Μικέ « κυρίως χάρη στη μεταφραστική προσφορά του Ε.Ι. Χαραλαμπίδη κείμενα των L. Seifulina («Οι παραβάτες του νόμου», «Ο ανάπηρος»), Boris Pilniak («Ο εφηβος από τις Τράλλεις»), Ivan Bunin («αργά τη νύχτα») και ένα «Παραμύθι» από τη «Λαογραφία των λαών της ΕΣΣΔ».

Στο περιοδικό «Νέοι Πρωτοπόροι». Οι «Νέοι Πρωτοπόροι» ήταν ένα λογοτεχνικό περιοδικό που εκδιδόταν από λογοτέχνες προσκείμενους στο ΚΚΕ. Η συνεργασία του Χαραλαμπίδη με τους «Νέους Πρωτοπόρους» πρέπει να είναι αντίστοιχη σε έκταση ή και μεγαλύτερη με αυτήν του «Κύκλου». Η μέχρι τώρα έρευνα εντόπισε μόνο δυο κείμενά του σε αυτό το περιοδικό.

Και στα δυο προαναφερόμενα περιοδικά εμφανίζονται δυο άρθρα που τα υπογράφει με το ψευδώνυμο Ε.Ι. Κριμαϊκός. Είναι κείμενα κριτικής για συγκεκριμένα δημοσιεύματα του περιοδικού «Νέα Εστία» για τη σοβιετική λογοτεχνία.
Με τον ερχομό της δικτατορίας του Μεταξά, το 1936, τα αριστερά περιοδικά κλείνουν. Το 1937 ξεκινάει η συνεργασία του Ευγένιου Χαραλαμπίδη με τη «Νέα Εστία» η οποία διαρκεί μέχρι το 1940.

Στη «Νέα Εστία». Τα κείμενα του Ευγένιου στη «Νέα Εστία», δέκα τον αριθμό, μεταφέρουν ειδήσεις από τη Ρωσία (Βαβυλωνία Γλωσσική, Αναλφαβητισμός και μόρφωση στη Ρωσία κλπ), μια κριτική στην ελληνική μετάφραση ενός έργου του Λ. Τολστόι και μια μετάφραση ποιήματος του Λέρμοντοφ.

Από μια μικρή είδηση στη «Νέα Εστία» ανακαλύπτουμε ότι αρθρογραφεί και στο περιοδικό «Κοινότητα».
«Κοινότητα», εις την οποίαν ο κ Ε.Ι. Χαραλαμπίδης προτείνει την εισαγωγήν της φωνητικής γραφής εις την σύνταξιν των ευρετηριακών δελταρίων των δήμων και κοινοτήτων.

Συνδικαλισμός

Το ενδιαφέρον του Χαραλαμπίδη για τα ζητήματα των δήμων και κοινοτήτων έχει σχέση με τη νέα του εργασία ως δημοτικού υπαλλήλου αλλά και τη συνδικαλιστική του δράση που μόλις αρχίζει. Σύμφωνα με το Γιάννη Μπατζακίδη πρωτοστάτησε στη δημιουργία του συνδικαλιστικού κινήματος των δημοτικών υπαλλήλων:

…. Ο πρώτος που έριξε το σύνθημα του συνδικαλισμού των δημοτικών υπαλλήλων ήταν ο Ευγένιος με την εφημερίδα «Δημοτικός Υπάλληλος». Ο Ευγένιος δεν είχε θέση συνδικαλιστική. Δεν εκδόθηκε αμέσως η εφημερίδα. Πέρασε ένα διάστημα μετά το διορισμό μας, παρακολούθησε τα πράγματα πως είναι, πήρε πληροφορίες από ορισμένους άλλους δήμους και μετά. Μπορεί να βγήκε ο 1938. Ένα διάσημα βγήκε. Και τότε τον γνώρισα.

Πόλεμος -Κατοχή

Στις 27 Απριλίου 1941 τα γερμανικά στρατεύματα μπαίνουν στην Αθήνα. Οι μέρες της γερμανικής κατοχής είναι πολύ δύσκολες. Το 1941 πεθαίνει ο πατέρας του Ευγένιου από την πείνα.

Ο Γιάννης Μπατζακίδης πείθει τον διορισμένο από την κατοχική κυβέρνηση Δήμαρχο Περιστερίου Δημακίδη να ζητήσει τη μετάθεση του Χαραλαμπίδη στο Περιστέρι προκειμένου να γλυτώσει την καθημερινή ταλαιπωρία της μετάβασης στην Κοκκινιά. Ο Δημακίδης κρυφά υποστηρίζει το ΕΑΜ κι έτσι εκτελεί με προθυμία την αίτηση του Ευγένιου.

Στο Περιστέρι πια Χαραλαμπίδης την περίοδο 1942-43 ενεργοποιείται στα συσσίτια. Σε αυτά δουλεύει και ο αδερφός του Γιάννης. Εδώ συμβαίνει κι ένα περιστατικό που στοιχίζει τη σύλληψη και τον εγκλεισμό του στις φυλακές Αβέρωφ για εφτά μήνες τουλάχιστον

«Στην υπηρεσία αυτή δίπλα του εργαζόταν κάποια συνάδελφος την οποία ενοχλούσε ιταλός αξιωματικός. Η κοπέλα διαμαρτυρόμενη ζήτησε προστασία από τον Ευγένιο. Τότε αυτός επέπληξε τον αξιωματικό και του απαγόρευσε να ενοχλεί την κοπέλα εν ώρα εργασίας. Ο Ιταλός αξιωματικός χολωθείς αποχώρησε κι επανήλθε με ένα στρατιωτικό απόσπασμα όπου και τον συνέλαβαν. Πέρασε στρατοδικείο και καταδικάστηκε. Έμεινε περίπου επτά μήνες στις φυλακές Αβέρωφ ή και περισσότερο.» (Αφήγηση Γιάννη Μπατζακιδη)

Την περίοδο της Κατοχής συνεχίζει ασταμάτητα το συγγραφικό του έργο. Δημοσιεύει κείμενα σε παράνομες εφημερίδες. Δεν γνωρίζουμε ποιες. Μια από αυτές είναι σίγουρα η εφημερίδα «Το Ξύπνημα» της τομεακής επιτροπής των δημοτικών υπαλλήλων του ΕΑΜ, Ο Ευγένιος ήταν υπεύθυνος σύνταξης. Η εφημερίδα τυπωνόταν σε παράνομο τυπογραφείο κάπου στου Μακρυγιάννη.

Το μοναδικό σωζόμενο αντίτυπο από το «Ξύπνημα». Αρχείο ΑΣΚΙ

 

Αλλά η παράνομη πολιτική του δράση απλώνεται και σε άλλους τομείς. Έχει επαφή με τα παράνομα κλιμάκια του ΚΚΕ. Όταν το 1941 ο Μπατζακίδης του ζητά να έρθει σε επαφή με το κόμμα , τη συνάντηση την κανονίζει ο Ευγένιος. Έτσι ο Γιάννης Μπατζακιδης συναντιέται με τη Μαρία Καραγιώργη.

Ο Σάββας Σταματιάδης, (με ηγετική θέση στον μηχανισμό του ΚΚΕ, ίσως και στην ΟΠΛΑ, ο μετέπειτα δήμαρχος Νέας Φιλαδέλφειας) αναφέρει ότι ήρθε σε επαφή για πρώτη φορά μαζί του στην κατοχή προκειμένου να χρησιμοποιηθεί το σπίτι του και ο ίδιος «για δουλειά πολύ εμπιστευτική και επικίνδυνη»

«Μπορούσε δικαιολογημένα να την αρνηθεί γιατί ήτανε δεσμευμένος κομματικά αλλού. Χωρίς πολυλογίες μας ενημέρωσε σχετικά και αμέσως μπήκε στις τεχνικές λεπτομέρειες της αποστολής που του αναθέσαμε.»

Στις 22 Ιουλίου 1943 συμμετέχει, μαζί με χιλιάδες Περιστεριώτες, όπως περιγράφει ο ίδιος, (στο Ριζοσπάστη 5/8/45) στη μεγάλη διαδήλωση στο κέντρο της Αθήνας ενάντια στην Βουλγαρική κατοχή της βορείου Ελλάδας.

Την ίδια χρονιά περιθάλπει και κρύβει σπίτι του δυο ρώσους αιχμαλώτους που δραπετεύουν από στρατόπεδο στο Αιγάλεω.

Δήμαρχος Περιστερίου

Από το καλοκαίρι του 1944 το Περιστέρι όπως και άλλες γειτονιές της Αθήνας ήταν απελευθερωμένες περιοχές. Καθώς αποχωρούσαν οι Γερμανοί κι οι διορισμένοι δήμαρχοι εξαφανίζονταν. Από δημιούργησε την ανάγκη αντικατάστασής τους. Περιθώρια εκλογών δεν υπήρχαν. Η εκλογή γίνεται σε λαϊκές συνελεύσεις δια βοής.

Ο Χαραλαμπίδης που ήταν πρόεδρος της Λαϊκής Επιτροπής Συσσιτίου και πολύ αγαπητός από τους συμπολίτες του εκλέγεται δήμαρχος Περιστερίου. Ο φίλος και συνεργάτης του Γιάννης Μπατζακίδης εκλέγεται με τον ίδιο τρόπο δήμαρχος Αιγάλεω. Για την εκλογή του Γ,Μπατζακίδη δίνεται η ημερομηνία 27 Σεπτεμβρίου του 1944, ενώ δεν υπάρχει κάτι αντίστοιχο για το Περιστέρι.

Η Άννα Παρλιάρου περιγράφει την ημέρα της εκλογής του Χαραλαμπίδη

Μίλησε σε μια πάνδημη συγκέντρωση του Περιστεριώτικου λαού και εξελέγη Δήμαρχος δια βοής μέσα σ ένα παραλήρημα, τον ζητωκραύγαζαν και τον χειροκροτούσαν. Ολόκληρο το Περιστέρι έπλεε στα κόκκινα. Στημένες αψίδες στη λεωφόρο στις κολώνες των δρόμων ήταν αναρτημένα τα σφυροδρέπανα ανάμεσα σε δυο κόκκινες σημαίες. Επιθυμίες Λαού και Δημοτικού άρχοντα συμπίπτουν. Πρώτη φορά στα χρονικά της δημοτικής εξουσίας.
Σαν δήμαρχος στάθηκε απόλυτα «ίσος» προς όλους τους δημότες του Βάφτισε σαράντα αγόρια δίνοντας τους το όνομα Νίκος. (Σημ. Μάλλον από το όνομα του Νίκου Ζαχαριάδη.)

Η νύφη του αφηγείται:

Είχε όλο κι όλο ένα πουκάμισο. Τον παρακάλεσα σαν Δήμαρχος που ήταν να μου δώσει ένα σημείωμα να του πάρω ένα πουκάμισο. Υπήρχαν αποθηκευμένα στο εργοστάσιο Λαναρά στίβες πουκάμισα. Αρνήθηκε. «Αν σου δώσω σημείωμα εγώ σαν Δήμαρχος τότε άλλοι θα κλέψουν από την αποθήκη πουκάμισα και θα φορτώσουν την κλεψιά σε μας»

Δεν γνωρίζουμε πολλά από την σύντομη δημαρχιακή θητεία του. Στα αρχεία του Δήμου δεν υπάρχει τίποτα. Αφαιρέθηκαν, καταστράφηκαν ή δεν καταχωρήθηκαν ποτέ; Από την αφήγηση του Γιάννη Μπατζακίδη φαίνεται ότι βασική του μέριμνα ήταν το επισιτιστικό πρόβλημα.

«Την περίοδο του Δεκέμβρη είχαμε στο Αιγάλεω μια αποθήκη της ΟΥΝΡΑ η οποία είχε πολλά τρόφιμα, κονσέρβες, ρύζι, όσπρια πολλά. Το Αιγάλεω πεινούσε, επίσης και το Περιστέρι. Εγώ σα Δήμαρχος φώναξα κάνα δυο δημοτικούς συμβούλους, κανα δυο του ΕΛΑΣ και πήγαμε κι ανοίξαμε την αποθήκη και αρχίσαμε να μοιράζουμε αυτά τα τρόφιμα. Έρχεται τότε ο Ευγένιος και μου λέει: «εμείς είμαστε χάλια, το συσσίτιο δε λειτουργεί καθόλου. Τι θα γίνει;» Ε, τι θα γίνει, λέω, ότι είναι για μας είναι και για σας. Θα ρθείτε να πάρετε όσα σας χρειάζονται. Κι ήρθε ο Ευγένιος και πήρε και το Περιστέρι τρόφιμα.»

Αντάρτες στο Περιστέρι

Δεκεμβριανά

Τα Δεκεμβριανά στο Περιστέρι ξεκινούν στις 4 του μήνα με το λυντσάρισμα στου διοικητή του παραρτήματος ασφαλείας Περιστερίου Ευστ. Γερόσταθου. Είχε προηγηθεί, το απόγευμα της ίδιας μέρας, δολοφονική επίθεση ενόπλων του ΕΔΕΣ στην Ομόνοια ενάντια στους Περιστεριώτες που επέστρεφαν από την κηδεία των δολοφονημένων στις 3 του Δεκέμβρη. Κατά την άνανδρη επίθεση των παρακρατικών δολοφονήθηκε ο λιμενεργάτης Παράσχος Αϊβάζης.

Το λυντσάρισμα του Γερόσταθου θα αποδειχτεί μοιραίο για τον Ευγένιο. Θα κατηγορηθεί σαν εκτελεστής και θα καταδικαστεί σε θάνατο.

Υπάρχουν πολλές αφηγήσεις για τα γεγονότα της ημέρας εκείνης. Κρατάμε αυτήν του Ευγένιου, όπως την καταγράφει ο ίδιος σε επιστολή του προς τον Ιδιοκτήτη- Διευθυντή του περιοδικού «Θέμις» Χρήστο Πράτσικα από τον οποίο ζητά νομικές συμβουλές για την αναθεώρηση της δίκης του.

«Στις 4 του Δεκέμβρη 1944, το απόγευμα, εβλήθη στην Ομόνοια, από του κτιρίου του Σίγγερ, ομάς αόπλων Περιστεριωτών διαδηλωτών και ετραυματίσθη Περιστεριώτης αποβιώσας το βράδι. Η είδηση του τραυματισμού σε συνδυασμό με τα 54 θύματα της προηγούμενης ημέρας, εξήψε τα πλήθη και επειδή εκείνην την στιγμήν ο ΕΛΑΣ του Περιστερίου, είχεν αφοπλίσει το εκεί Αστυνομικόν τμήμα, η δε Εθνική Πολιτοφυλακή μετήγαγε, προς ανάκρισιν, τον Δ)την του Παραρτήματος Ασφαλείας, υπαστυνόμον Β. Γερόσταθον Ευστ. (μόνον κρατηθέντα επί δυνάμεως 45 αστυνομικών) το εξαγριωμένον πλήθος απεπειράθη να αρπάσει από τα χέρια των πολιτοφυλάκων τον περι ου αστυνομικόν, όστις δια να σωθεί εισώρμησε στα γραφεία της Αχτίδας. Οι εντός της Αχτίδας τον εξεδίωξαν – κακώς βεβαίως – γι αυτό το Κόμμα τους ετιμώρησε τότε πειθαρχικώς. – Και το πλήθος θεωρών τον ειρημένον αστυνομικόν ως προδότην, διότι είχεν παραδώσει στους γερμανούς πολλούς πατριώτες εξ ών άλλοι εξετελέσθησαν, άλλοι εστάλησαν ως όμηροι εις την Γερμανίαν εν γένει δε επολιτεύετο αντεθνικώς (διοργάνωσε το μπλόκο του Περιστεριού, διέλυσε εθνικοαπελευθερωτικές οργανώσεις, συνελάμβανε αγωνιστές πατριώτες κλπ. «παρά τις παρακλήσεις μου» ιδίως μετά την «συμφωνίαν του Λιβάνου» ως αυτή η χήρα του κατέθεσεν εις την δίκην, – τον απέκτεινεν δια λακτισμάτων και γρονθοκοπημάτων. Εύρεν δηλαδή άδοξον και απάνθρωπο τέλος.

Τις ημέρες που οι ένοπλες συγκρούσεις απλώνονται σε όλη την Αθήνα, το Περιστέρι δέχεται ανηλεή βομβαρδισμό. Ο βομβαρδισμός γινόταν από τις βρετανικές δυνάμεις που είχαν πάρει θέσεις στον Λυκαβηττό και τον Ιερό Βράχο της Ακρόπολης. Οι βομβαρδισμοί ήταν τυφλοί και το αποτέλεσμα αναπόφευκτο: πολλά θύματα ανάμεσα στους αμάχους. Το ίδιο κι οι κανονιοβολισμοί από τα αγγλικά πλοία στο λιμάνι του Πειραιά. Όταν χρειάζονταν να χτυπηθούν συγκεκριμένοι στόχοι, τότε την αποστολή ανελάμβαναν τα αεροπλάνα της ΡΑΦ.

Ο Ευγένιος γλυτώνει κατά τύχη από οβίδα που πέφτει μέσα στο σπίτι του. Τινάχτηκαν όλα στον αέρα. Τότε καταστράφηκε το αρχείο του. Ο ίδιος κοιμόταν κουκουλωμένος με παχιά σκεπάσματα. Κι αυτά τον προστάτευσαν από τα φονικά θραύσματα της οβίδας.

Ο θερινός «Φοίβος».

Ο ΕΛΑΣ, ως αντίποινα για τις συλλήψεις από τον αγγλικό στρατό και τις εκτοπίσεις αντιστασιακών στη Μέση Ανατολή, οργανώνει τις δικές του συλλήψεις. Ο θερινός κινηματογράφος «Φοίβος», το υπόγειο του παντοπωλείου Παπάζογλου, ακόμα και εκκλησίες, μετατρέπονται σε κέντρα κράτησης των ομήρων του ΕΛΑΣ.

Ανάμεσα σ αυτούς που συλλαμβάνονται και μεταφέρονται στο Περιστέρι βρίσκεται και ο κατοχικός δήμαρχος Δημήτριος Δημακίδης. Αυτός που ευνόησε τη μετάθεση του Χαραλαμπίδη από την Κοκκινιά στο Περιστέρι. Όταν τον φέρνουν στο Περιστέρι, ζητάει τη βοήθεια του Ευγένιου. Αυτός παρεμβαίνει και τον ελευθερώνει.

Αφηγείται ο Γιάννης Μπατζακίδης:

Με ειδοποίησε εμένα και τον Ευγένιο Χαραλαμπίδη με τον Στάθη Ζησιμόπουλο. Έρχεται ο Ευγένιος και με πιάνει, τι θα κάνουμε; Του λέω εγώ δεν μπορώ να μιλήσω τώρα, κάνε ότι μπορείς να μην πάει έξω. Αλλά πάντως θα φροντίσω να μην πάθει τίποτα. Έτσι ξαναγύρισε πάλι ο Δημακίδης.

Αντίθετη εικόνα για το πρόσωπο του Χαραλαμπίδη δίνει ο δεξιός τύπος που τον παρουσιάζεται ούτε λίγο ούτε πολύ σαν αιμοβόρο τέρας. Άλλωστε αυτό αιτιολογεί την θανατική καταδίκη. Τη βρίσκουμε σε μεταγενέστερη αφήγηση των δεκεμβριανών «κομμουνιστικών εγκλημάτων» στην εφημερίδα Βραδυνή (16 Απριλίου 1948), σε άρθρο που αναφέρεται στη μεταφορά κρατουμένων για εκτέλεση στο Περιστέρι. Στις 6, το πρωί, σύμφωνα με την αφήγηση του ευφάνταστου δημοσιογράφου, φτάνει στην «ερυθρά πλατεία του Περιστεριού» το κίτρινο λεωφορείο της Πάουερ με 46 κρατούμενους.

«Ο κόκκινος Δήμαρχος Ευάγγελος Χαραλαμπίδης έχει ξυπνήσει και κάθεται σ’ ένα καφενείο με άλλα καθάρματα. Σταματά το αυτοκίνητο.
– Δεν θα κατέβουν εδώ; ρωτά.
– Όχι, του απαντά ο Δάμπασης (Αδρέας, υπάλληλος της Τηλεφωνικής Υπηρεσίας) κατ’ ευθείαν για το «κάρβουνο».
Σε δέκα λεπτά φτάνουν στο λιγνιτωρυχείο. Για πρώτη φορά θα γίνουν εκτελέσεις μέρα»

Εξαιρετικά χρωματισμένο κείμενο: κόκκινη πλατεία, κόκκινος δήμαρχος, κίτρινο λεωφορείο. Κι όλα αυτά Δεκέμβρη μήνα, 6 το πρωί, μαύρο το σκοτάδι σε μια πόλη με ανύπαρκτο δημόσιο φωτισμό!

Περιστέρι. Στην Παναγή Τσαλδάρη. 1945

ΜΕΤΑ ΤΑ ΔΕΚΕΜΒΡΙΑΝΑ

Μετά την ήττα των Δεκεμβριανών και την υποχώρηση του ΕΛΑΣ, ο Χαραλαμπίδης αρνείται να φύγει από την Αθήνα. «Γιατί να φύγω; Ποιόν έβλαψα;» λέει σε μια κοπέλα του ΕΛΑΣ που προσπαθεί να τον πάρει μαζί της. «Τέλος , αναφέρει η Άννα Παρλιάρου, και σχεδόν με τη βία, δέχτηκε να απομακρυνθεί. Πήγαν όπως έγινε γνωστό σε κάποιο χωριό.» Επιστρέφει στην Αθήνα μετά τη Συμφωνία της Βάρκιζας που υπογράφτηκε στις 12 Φεβρουαρίου 1945.

Οι συλλήψεις την περίοδο εκείνη, όπως γράφει ο Ευγένης Χαραλαμπίδης, σε ένα κείμενό του στον Ριζοσπάστη, γίνονταν κατά παράβαση κάθε δικαστικού κανόνα, χωρίς να υπάρχει δικογραφία. Αρκεί το θύμα να ήταν σε κάποια λίστα. Αργότερα στοιχειοθετούνταν η κατηγορία εναντίον του. Στις φυλακές, λέει, συνάντησε ανθρώπους που γύριζαν από τον ένα χώρο στον άλλο, κυρίως χήρες εκτελεσθέντων, και αναγνώριζαν τους «ενόχους».

Άννα Παρλιάρου, φωτογραφία από τη σύληψή της το 1945.

Γύρισε μετά τη συμφωνία της Βάρκιζας, λέει η Άννα Παρλιάρου, όταν ακούσαμε ότι όσοι δεν έχουν εγκληματήσει δε θα συλληφθούν. Πριν αρχίσει τις εμφανίσεις του ζήτησε από την Αφρό να του βρει παράνομο κατάλυμα. Γρήγορα του βρήκε ένα στα Τουρκοβουνια κοντά στην περιοχή που κατοικούσε η ίδια.
Μάταια η Αφρό τον περίμενε στο συμφωνημένο ραντεβού για να του ανακοινώσει ότι η παράκλησή του εξετελέσθη. Ο Ευγένιος επισκέφθηκε την αδελφή του στο Καλαμάκι και έφυγε από κει νύχτα. «Δεν τον ξαναείδα από τότε» λέει η αδελφή του, ήταν γραφτό να τον πιάσουν φεύγοντας από δω, και πριν προλάβει να μπει στο Περιστέρι». Προφανώς πηγαίνοντας προς συνάντηση της Αφρός.

Τον Φεβρουάριο του 45 ανακοινώνεται ότι συγγενείς θυμάτων υπέβαλαν μηνύσεις στους καταγγελλόμενους ως «εκτελεστές του Περιστερίου». Έτσι υπάρχει και η τυπική νομιμοφάνεια στις σχεδιαζόμενες δίκες και καταδίκες. Από κει αρχίζει κι ο Γολγοθάς του Ευγένιου, ένα μαρτύριο που θα κρατήσει πάνω από τρία χρόνια καθώς περιφέρεται από φυλακή σε φυλακή μέχρι να καταλήξει στην Κέρκυρα για εκτέλεση.

14 Απριλίου φυλακίζεται αρχικά στο Καπνεργοστάσιο στην οδό Λένορμαν (Σε φυλακή είχε μετατραπεί το υπόγειο του κτιρίου, όπου οι αποθήκες καπνού, ενώ το εργοστάσιο λειτουργούσε κανονικά). Εδώ έμεινε 26 μέρες.

Στις 20 Μαΐου μεταφέρεται στις φυλακές του Αρχαιολογικού Μουσείου.

Τον Ιούνιο ή Ιούλιο μεταφέρεται στα φυλακές Χατζηκώστα (σε φυλακές είχε μετατραπεί το ορφανοτροφείο Χατζηκώστα στην οδό Πειραιώς).

Τον Ιούλιο γίνεται η δίκη του. Μαζί του δικάζονται και άλλοι 30 αντιστασιακοί από το Περιστέρι. Η απόφαση του δικαστηρίου εκδίδεται στις 22 Ιουλίου 1945(αρ. αποφ. 110/22.7.45 του Α’ Κακ. Αθηνών. Από τους 31 κατηγορούμενους οκτώ μόνο κρίνονται αθώοι και 6 καταδικάζονται σε θάνατο. Μαζί με τον Χαραλαμπίδη είναι οι Αθανάσιος Γκινονιώτης (33 ετών), Συνοδινός Λάτσος (19 ετων), Κωνσταντίνος Βουτσινάς (22 ετών) , Σαββία Παπαδοπούλου, Κυριάκος Καλογιάννης (33 ετών).

Ο Χαραλαμπίδης υποστηρίζει ότι πρόκειται για μια σκηνοθετημένη δίκη. Η δική του καταδίκη στηρίζεται μόνο σε μια ψευδομαρτυρία. Το συμβούλιο Εφετών του ν. 753 που επανέκρινε την υπόθεση ένα το Φεβρουάριο του 1946 απεφάνθη ότι και οι 18 καταδικασθέντες ήσαν φυσικοί αυτουργοί. Εκεί αρχίζει η τελική ευθεία για το εκτελεστικό απόσπασμα.

Φυλακές Αίγινας. Ο Ε. Χαραλαμπίδης δεύτερος από τα δεξιά.

 

Αύγουστο και Σεπτέμβριο 1945 βρίσκεται στις φυλακές Αβέρωφ. Στη συνέχεια Αίγινα και τέλος Κέρκυρα όπου μεταφέρεται αρχές του 1946.

Την περίοδο της κράτησης γράφει ακατάπαυστα. Κείμενά του δημοσιεύονται στο «Ριζοσπάστη», στα Ελεύθερα Γράμματα και σε εφημερίδες των φυλακών.

Από αυτά τα κείμενα έχουν σωθεί:

• Μια σειρά χρονικά από την περίοδο της κράτησης στο Καπνεργοστάσιο και τις φυλακές Χατζηκώστα (δεν γνωρίζουμε αν δημοσιεύτηκαν σε κάποιο παράνομο έντυπο. Υπάρχουν τυπωμένα στο βιβλιαράκι που εξέδωσε για τον Ευγένιο Χαραλαμπίδη το 1979 η ΠΕΑΕΑ Περιστερίου. Πιθανόν να είναι αυτά τα σημειώματα που έδινε στη νύφη του κατά το επισκεπτήριο.«Ποτέ δεν έφευγα με άδειο χέρι από τις φυλακές. Κάθε φορά χαιρετώντας με, σφίγγοντας την παλάμη μου, έσφιγγε κάποιο σημείωμά του»
• Τέσσερις επιφυλλίδες στο Ριζοσπάστη την περίοδο από τον Ιούλιο με Σεπτέμβριο 1945

ΚΕΡΚΥΡΑ: ΣΤΟ ΚΕΛΙ ΤΟΥ ΜΕΛΟΘΑΝΑΤΟΥ

Σε αντιδιαστολή με τον υπόλοιπο βίο του οι μαρτυρίες για τις τελευταίες μέρες του στις φυλακές τις Κέρκυρας είναι πολλές και εκτενείς. Όλες αναδεικνύουν την ηρωική προσωπικότητά του. Προέρχονται από συγκρατούμενούς τους. Αυτούς που δεν ύψωσαν φωνή τότε και συμμετείχαν στην οργανωμένη από τη τοπική ηγεσία του ΚΚΕ απομόνωσή του.

Απ όλες κρατάμε τη μαρτυρία του Σταμάτη Σκούρτη στο βιβλίο του ΑΥΤΟΙ ΠΟΥ ΝΤΡΟΠΙΑΣΑΝ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ, καθώς φαίνεται απαλλαγμένη από στοιχεία μυθοπλασίας.

Ο δήμαρχος Χαραλαμπίδης, είναι ένας από τους παραπάνω. Είχε ε-πικρίνει την καθοδήγηση της οργάνωσης για το στυλ δουλειάς, για το στραγγάλισμα της δημοκρατίας και τον αυταρχισμό. Εμείς εδώ είμαστε αγωνιστές-μελλοθάνατοι και συνεπώς άνθρωποι αποφασισμένοι. Μπο¬ρούμε λοιπόν να συνεχίσουμε το δημοκρατικό τρόπο ζωής, όπως τον εί¬χαμε. Οι συνελεύσεις αντί να γίνονται ομαδικά, μπορεί να πραγματο¬ποιούνται τμηματικά. Η ανάδειξη των πιο ικανών συντρόφων για τα διάφορα πόστα να γίνεται με εκλογές όπως τις κάναμε κατά την ώρα που η φυλακή είναι κλειστή. Η λογοδοσία και ο έλεγχος να είναι διαφανής για να αποφεύγεται ο φαβοριτισμός, ο αναρχισμός και κάθε πράξη που δε βοηθάει και δε διαπαιδαγωγεί σωστά κάθε αγωνιστή.

Αυτά δεν άρεσαν στο γραμματέα που αυτοδιορίστηκε βοηθούμενος από την εξωτερική οργάνωση της Κέρκυρας, και ελέγχοντας τον πα¬ράνομο τώρα μηχανισμό, της οργάνωσης, καταγγέλλει το σύντροφο Χα¬ραλαμπίδη, σαν αιρετικό. Ακολουθούν πολλά επίθετα σε – ιστής, και τελικά προτείνεται η απομόνωσή του. Πολλοί δε συμφώνησαν μ’ αυτήν την απόφαση, αλλά «Πειθάρχησαν» για να μην πάθουν τα ίδια. Η α¬νακοίνωση του γραμματέα της φυλακής έξω από το γραφτό κείμενο που ανακοινώθηκε, άφηνε να νοηθεί ότι: «Ο κακή τη μοίρα Δήμαρχος της εργατούπολης του Περιστερίου δε θ’ αργήσει να κάνει δήλωση με¬τάνοιας και να φύγει». Γι’ αυτό να’ χουμε το νου μας. Είναι συν τοις άλ¬λοις και ύποπτος. Τι τραγική ειρωνεία όμως, ο Δήμαρχος με διπλή κα-ταδίκη τώρα. Του μελλοθάνατου και του απομονωμένου.

Δεν υπάρχει φριχτότερο μαρτύριο από το να βρίσκεσαι περιφρονη¬μένος και απομονωμένος σε μια από τις αχτίνες του κάτεργου της Κέρ¬κυρας. Ογδόντα άνθρωποι όλοι όλοι και τρεις μέσα στο κελί κατά τις ώρες του εγκλεισμού. Να μη σου μιλάει κανένας, να μην έχεις το δικαί¬ωμα να απευθύνεις το λόγο σε κανέναν. Να βλέπεις τα βλέμματα συ¬μπάθειας των συντρόφων και να μην τολμάς. Να πονάς διπλά γι’ αυτή την ταπείνωση και την αφαίρεση πρωτοβουλίας ανθρώπων που αύριο θα αντιμετωπίσουν το εκτελεστικό απόσπασμα παλικαρίσια. Πονάς για¬τί με τον τρόπο αυτό δολοφονείται η λεβέντικη ψυχή, σκοτώνονται τα ιδανικά και μεταβάλλονται οι άνθρωποι σε άβουλα όντα.

Φυλακές Κέρκυρας

Στη φυλακή και μέχρι την τελευταία στιγμή ο Χαραλαμπίδης αγωνίζεται να πετύχει την ακύρωση της θανατικής καταδίκης. Κινητοποιεί όποιον μπορεί. Ακόμη και την εκκλησία.

Υπάρχει γράμμα του πρώην Αρχιεπίσκοπου Αθηνών Χρύσανθου στον αρμόδιο υπουργό(;) για το μετριασμό της εις θάνατον καταδίκης. Ο Χρύσανθος ήταν γνωστός της οικογένειας Χαραλαμπίδη καθώς είχε διατελέσει Μητροπολίτης Τραπεζούντας την περίοδο 1913-1938.

Φίλε Κύριε Υπουργέ,
Παρακαλώ και εγώ θερμώς υπέρ του εν ταις φυλακαίς Κερκύρας κρατουμένου Ευγενίου Χαραλαμπίδου εκ Πόντου καταγομένου, να μετριασθεί η εις θάνατον καταδίκη, αφού μάλιστα, ως επληροφορήθην και ο δικάσας εισαγγελεύς, όστις νυν θητεύει εν Ρόδω, κατέθεσεν ελαφρυντικά υπέρ αυτού.
Είναι υιός ευσεβούς και καλής οικογενείας εκ Πόντου και δια τούτο προάγομαι εις την ανωτέρω παράκλησιν.

Γράφει και στον καθηγητή Πανεπιστημίου κ. Χρήστο Πράτσικα τον οποίο γνώριζε από την εποχή που δούλευε στο νομικό περιοδικό που εξέδιδε. Η απάντηση του κ. Πράτσικα περιλαμβάνεται σε γράμμα του αδελφού του Γιάννη προς τον Ευγένιο με ημερομηνία 20 Μαρτίου 1948 το οποίο δεν έχουμε. Από τα συμφραζόμενα της απάντηση του Ευγένιου καταλαβαίνουμε ότι ο κύριος καθηγητής ζητάει από τον κατάδικο να υπογράψει δήλωση μετάνοιας. Ο «μελλοθάνατος» απαντά οργισμένα στον αδελφό του:

Πήρα το χθεσινό «υπερεπείγον» μάλιστα τηλεγράφημά σου. Απορώ για την τόλμη που είχες να συντάξεις ένα τέτοιο κείμενο.

Ξέρεις τι απάντησε ο αρχαίος σοφός Σωκράτης, μετά την καταδίκη του, σ ένα φίλο του που εξέφρασε τη συμπόνια του με τα λόγια «Άδικα πεθαίνεις, Σωκράτη!» Του απάντησε: «Τι θα προτιμούσες, να πεθάνω δίκαια;»
Πως λοιπών, εσύ, που ξέρεις την αλήθεια, προτιμάς να πεθάνω δίκαια, δηλ. αναγνωρίζοντας το ψέμα για αλήθεια, αναγνωρίζοντας πως σκότωσα ενώ δεν σκότωσα;

(…) Ζήτησα λοιπόν τη συνδρομή του Καθηγητή κ. Πράτσικα του ανθρώπου που ήξερα πως ενδιαφέρεται για την Αλήθεια και τη Δικαιοσύνη και όχι του πολιτικού.

Γιατί η πρότασή του είναι πολιτική και εγώ καταδικάστηκα για τις πολιτικές μου ιδέες – που η αποκήρυξή τους θα ήταν πράξη ανέντιμη (και άσχετη προς την υπόθεση), ενώ εγώ, όπως ξέρεις, ήμουν, είμαι και θα είμαι πάντα τίμιος.
Το ζήτημα είναι καθαρό. Καταδικάστηκα σε θάνατο γιατί δήθεν σκότωσα. Το ότι αυτό είναι ψέμα πιστεύω να το έμαθε. Ας δει και την τελευταία δήλωση του δικάσαντός με Εισαγγελέα κ. Σακελλαρίου, που βεβαιώνει ότι είμαι ηθικός αυτουργός , δηλ. Αμνηστευόμενος με το Ν. 753 – Και αν ενδιαφέρεται για τη δικαιοσύνη ας ενεργήσει.
Αλλιώς προτιμώ να πεθάνω άδικα παρά δίκαια.

Ο Ευγένιος δεν άφησε, ή δεν έχει γίνει γνωστό αν άφησε, κάποιο κείμενο ως πολιτική διαθήκη. Μπορούμε όμως να κρατήσουμε σαν διαθήκη αυτό. Σε λίγα λόγια βρίσκονται συμπυκνωμένες όλες οι ηθικές και πολιτικές αρχές του. Εμφανίζεται να μιλά για μια στάση απέναντι στο θάνατο. Στην πραγματικότητα μιλά για τη ζωή.

Να ζεις δίκαια ή άδικα!

Κενοτάφιο εκτελεσθέντων στο Λαζαρέτο.

 

Με την εκτέλεση του Ευγένιου Χαραλαμπίδη χάθηκε ο πιο σημαντικός διανοούμενος που εμφανίστηκε στην πόλη του Περιστερίου μέχρι εκείνη τη στιγμή. Ένα φωτεινό μυαλό, ένας ασυμβίβαστος μαχητής.

Αλλά δυστυχώς δεν αποτέλεσε μεμονωμένο περιστατικό. Μέσα από συστηματικές ενέργειες της άρχουσας τάξης με δολοφονίες, εκτελέσεις, εκτοπίσεις ή την αναγκαστική προσφυγιά, εξολοθρεύτηκε το μεγαλύτερο και σημαντικότερο τμήμα της Ελληνικής διανόησης. Στη μεταπολεμική κοινωνία κυριάρχησαν οι δολοφόνοι του Χαραλαμπίδη, οι συνεργάτες των κατακτητών και οι μετριότητες.

Ένα κλίμα που καλούμαστε να αναστρέψουμε. Για να ζήσουμε δίκαια.

Advertisement