Το Περιστέρι ανάποδα!

Ζητήματα για το βιβλίο «Περιστέρι, όψεις της ιστορίας της πόλης και του Δήμου» – Μια έκδοση του Δήμου Περιστερίου

Το 2019-20 ο Δήμος Περιστερίου αποφάσισε να εκδώσει ένα ογκώδες και πολυτελές βιβλίο, εν είδη λευκώματος, με τίτλο «Περιστέρι, Όψεις της ιστορίας της πόλης και του Δήμου». Αν και ο υπότιτλος του έργου «όψεις της ιστορίας» και όχι η ιστορία της πόλης, γεννούσε έναν προβληματισμό, υπήρχε ελπίδα πως το Περιστέρι θα αποχτούσε επιτέλους ένα βιβλίο ισάξιο της ιστορίας του.

Η ομάδα των δυο ιστορικών και της μιας αρχαιολόγου που ανέλαβαν τη συγγραφή εγγυόταν τουλάχιστον μια ολοκληρωμένη και επιστημονική προσέγγιση της ιστορίας, έστω… των «όψεών της».

Όμως η ανάγνωση του βιβλίου, που διακινείται έκτοτε αθόρυβα και επιλεκτικά, διέψευσε κάθε ελπίδα. Για την ακρίβεια ανέδειξε πως το δίγλωσσο (ελληνικά και αγγλικά) λεύκωμα του Δήμου, είναι ένα πολύ κακής ποιότητας κατασκεύασμα που βρίθει ανακριβειών, ιστορικών διαστρεβλώσεων, επιφανειακό, χωρίς ιστορική συγκρότηση και ενίοτε τραγελαφικό!

Για παράδειγμα, στη σελίδα 184 διαβάζουμε «Στις αρχές της δεκαετίας του 1950, το Περιστέρι αποτελούσε αυτόνομο δήμο, καθώς το 1933 αποσπάστηκε από τον Δήμο Αθηναίων. Οι αυτοδιοικητικές μεταβολές της προηγούμενης περιόδου δημιούργησαν νέα δεδομένα στη φυσιογνωμία του Δήμου Περιστερίου, που ιδρύθηκε τον Ιανουάριο του 1948…» Τελικά πότε δημιουργήθηκε ο Δήμος Περιστερίου; Το 1933 ή το 1948; Το ίδιο θα αναρωτιέται και ο μακαρίτης Αλέξανδρος Ζαΐμης που υπέγραψε το Προεδρικό Διάταγμα για την ίδρυση του Δήμου στις 18 Ιανουαρίου του 1934!

Οι τρεις ειδικοί που ανέλαβαν να συντάξουν το περιβόητο βιβλίο, εκτός ελαχίστων περιπτώσεων, δεν χρειάστηκε να τρέξουν πολύ, να ανασκαλέψουν αρχεία, να ψάξουν τις πρωτογενές πηγές και να προσφέρουν νέα γνώση. Τους αρκούσαν τα ήδη υπάρχοντα βιβλία ή άρθρα των ντόπιων ερευνητών για να στήσουν μια «ιστορία». Και άκριτα τα αντέγραψαν μη φοβούμενοι τη γελοιοποίηση.

Έτσι για παράδειγμα η κ. Αναστασία Λερίου, εκ των συγγραφέων του βιβλίου, μπορεί να γράφει με άνεση, πως τις σαρκοφάγους που βρέθηκαν το 1938 μπροστά στην Ευαγγελίστρια «μπορεί να δει κανείς σήμερα στην 1η Παιδική Χαρά Περιστερίου» αντιγράφοντας λέξη προς λέξη από το βιβλίο του Ν. Θεοδοσίου «Περιστέρι, Η Ιστορία του Τόπου το Χρονικό των Ανθρώπων». Μόνο που αυτό το βιβλίο γράφτηκε πριν 25 χρόνια και οι σαρκοφάγοι έχουν αφαιρεθεί από το σημείο εδώ και δέκα χρόνια!!!

Μη έχοντας σχέση με τον τόπο, με την ίδια ανευθυνότητα μπορούν

Να αναφέρονται (κι όχι μόνο μια φορά) σε «Ναό Αγίων Θεοδώρων Περιστερίου» στην οδό Θηβών και τα αρχαιολογικά ευρήματα εκεί, ενώ ο ναός δεν έχει σχέση με το Περιστέρι γιατί ανήκει στο Δήμο Ιλίου!
Να δείχνουν την παλιά γέφυρα της Κολοκυνθούς και να γράφουν πως είναι η γέφυρα του Ρισινιόλ!
Να δείχνουν τον χειμερινό κινηματογράφο Φοίβο και να λένε πως είναι ο θερινός!
Να δείχνουν το ταπητουργείο Παπάζογλου (στο κέντρο του Περιστερίου) και να γράφουν πως πρόκειται για το κλωστοϋφαντουργείο Λαναρά (στη λεωφόρο Κηφισού)!

Όμως αυτές οι αστειότητες, μαζί με πολλές άλλες, κυκλοφορούν σήμερα τυπωμένες σε πολυτελές χαρτί με σκληρό δέσιμο και εντυπωσιακή εμφάνιση έχοντας τη σφραγίδα του Δήμου και την υπογραφή του Δημάρχου. Κρίμα! Γιατί μια έκδοση που στοίχισε τους δημότες 60.000 ευρώ, θα μπορούσε να είναι ένα κόσμημα, ένα χρήσιμο εκπαιδευτικό εργαλείο.

Πέραν όμως από τις ανακρίβειες ή ιστορικές διαστρεβλώσεις, εξ ίσου απαράδεκτη είναι και η απόκρυψη της πραγματικότητας ή για είμαστε ακριβής η λογοκρισία. Αυτό συμβαίνει στην περίπτωση του αείμνηστου Δημάρχου Δημήτρη Φωλόπουλου που εξ αιτίας της δράσης του ως δημάρχου διώχθηκε, φυλακίστηκε, εξορίστηκε, βασανίστηκε. Όλα αυτά το βιβλίο τα αποσιωπά.

Στις ελάχιστες γραμμές που αφιερώνει σε αυτόν εκπλήσσεται που «παρότι υποδηματοποιός, διέθετε πολιτική πείρα»! Αποτελούσε λοιπόν εξαίρεση διότι η «πολιτική πείρα» στους εργάτες, είναι ασύμβατη με τη δεξιά αντίληψη περί αριστείας!

Τελικά το μόνο που καταφέρνει αυτό το βιβλίο είναι να δημιουργεί ηθικά, πολιτικά και νομικά προβλήματα.

Συνολικά αυτή η έκδοση

Αποτελεί προσβολή στους ανθρώπους του τόπου, συγγραφείς, εκδότες, που χρόνια τώρα, χωρίς υποστήριξη από κανένα πασχίζουν να αναδείξουν την ιστορία της πόλης.
Η έχουσα την επιμέλεια όλης της έκδοσης και συγγραφέας του Α’ μέρους του βιβλίου κ. Αναστασία Λερίου, δείχνοντας αντιδεοντολογική συμπεριφορά, χρησιμοποιεί στοιχεία από τις υπάρχουσες εργασίες, χωρίς να αναφέρεται στις πηγές, ιδιοποιούμενη το έργο άλλων.
Η ίδια, προβαίνει σε ανιστόρητες υποθέσεις διαστρεβλώνοντας την πραγματική ιστορία του τόπου.
Διαπράττεται το αδίκημα της κλοπής πνευματικής ιδιοκτησίας ειδικά στην εικονογράφηση του βιβλίου, που είναι το κύριο στοιχείο σε ένα άλμπουμ. Γιατί εκτός από τη δημοσίευση υλικών χωρίς την άδεια των κατόχων, αναγράφεται πως ανήκουν σε αρχείο άλλου. (οι φωτογραφίες από το δικό μου αρχείο ανέρχονται σε 59)

Μια πιο αναλυτική παρουσίαση των ατοπημάτων της έκδοσης «Περιστέρι, Όψεις της ιστορίας της πόλης και του Δήμου» υπάρχει στα δυο παραρτήματα που ακολουθούν. Το πρώτο περιλαμβάνει τις ανακρίβειες, τις ιστορικές διαστρεβλώσεις και τα τεκμήρια της αντιγραφής και το δεύτερο τον κατάλογο των φωτογραφιών από το αρχείο του Ν. Θεοδοσίου με ψευδή αναφοράς της πηγής.

Νίκος Θεοδοσίου

___________________________________________

Στοιχεία του βιβλίου

ΕΡΕΥΝΑ ΣΥΓΓΡΑΦΗ:Δρ. Αναστασία Λερίου, Δρ. Κωνσταντίνος Παλούκης, Δρ. Γεώργιος Παπαϊωάννου.

ΕΚΔΟΤΙΚΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: Δρ. Αναστασία Λερίου

ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ: Ν.Κ. Συμβουλευτική Αλέξανδρος ΕΠΕ

Copyright 2019 ΔΗΜΟΣ ΠΕΡΙΣΤΕΡΙΟΥ

_____________________________________

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1

Σελίδα από το βιβλίο του Δήμου Περιστερίου: Αντιγραφή της φωτογραφίας των Αγίων Θεοδώρων στην οδό Θηβών, μαζί με την ένθετη φωτογραφία της αρχαίας επιγραφής, ακριβώς όπως είναι στο βιβλίο του Ν. Θεοδοσίου, χωρίς αναφορά στην πηγή.

Α. ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΤΟΠΟΥ.

Είναι καθιερωμένο πλέον όποιος ασχολείται με την ιστορία ενός σύγχρονου δήμου στην Αττική να αναζητά πιθανή σχέση με τους δήμους που υπήρξαν στην κλασσική Ελλάδα. Αφού συγκεντρώσει όλα τα απαραίτητα στοιχεία, αρχαιολογικά ευρήματα και γραπτές πηγές καταλήγει σε ένα συμπέρασμα. Το βιβλίο «Περιστέρι, Όψεις της ιστορίας της πόλης και του Δήμου», ακολουθεί την αντίστροφη πορεία. Δηλώνει από την πρώτη σελίδα του πρώτου κεφαλαίου (σελ. 21) πως εδώ βρισκόταν ο δήμος Λευκονόη ή Λευκόνοιο (όπως θεωρεί πως είναι το ορθό) και στη συνέχεια αναζητά τα στοιχεία που τεκμηριώνουν αυτή την άποψη.

Το βασικό στοιχείο είναι η αναφορά για την ύπαρξηεπιγραφής στην εκκλησία των Αγίων Θεοδώρων (στην οδό Θηβών 425) που γράφει (Α)ΠΟΛΛΩΝΙ (ΚΡ)ΑΤΗΣ ΠΑΜΦΥΛΟ(Υ) ΛΕΥΚΟΝΟΕΥΣ.

Το γεγονός ότι στον ίδιο ναό εντοπίστηκε επιγραφή με αναφορά στον αρχαίο δήμο Λουσίας, θεωρείται άνευ σημασίας!

Ας σημειωθεί όμως ότι το εκκλησάκι των Αγίων Θεοδώρων, παρά τα όσα ισχυρίζεται το αγεωγράφητο βιβλίο, δεν ανήκει στο Περιστέρι αλλά στο Δήμο Ιλίου και πιο ειδικά στο Δημοτικό του Κοιμητήριο! Ο προσδιορισμός «Άγιοι Θεόδωροι Περιστερίου» αποτελεί εφεύρημα της Αναστασίας Λερίου, που υπογράφει το σχετικό κεφάλαιο. Ο Ν. Θεοδοσίου από το βιβλίο του οποίου «Περιστέρι, Η Ιστορία της Πόλης, το Χρονικό των Ανθρώπων» αντλεί όλες τις πληροφορίες της, δεν έχει κανένα τέτοιον προσδιορισμό!

Στο γεγονός ότι το εκκλησάκι ανήκει στο γειτονικό Δήμο, στηρίζεται και ο Δήμος Ιλίου και με το βιβλίο « Ιλιον: πορεία στους αιώνες», που κυκλοφόρησε το 1995, και υποστηρίζει ότι η Λευκονόη – Λευκόνοιο βρισκόταν στα δικά του εδάφη. Το βιβλίο «Περιστέρι, Όψεις της ιστορίας της πόλης και του Δήμου», άραγε αποτελεί έμμεση απάντηση σε αυτό;Πάντως η κ. Α. Λερίου, στηριζόμενη, όπως δηλώνει, στα «πιο πρόσφατα ερευνητικά συμπεράσματα», δηλαδή αυτά του Καναδού καθηγητή J.S. Traill του 1986, δηλώνει απόλυτα σίγουρη για το συμπέρασμά της.

Ο ίδιος ο Traill, όμως, δεν είναι και τόσο. Όπως αναφέρει στη πιο πρόσφατη μελέτη για τους αρχαίου δήμους της Αττικής η Αμαλία Διώτη, ο Traill «καταλήγει με επιφύλαξη στο συμπέρασμα ότι δήμος βρισκόταν στην περιοχή». (Αμαλία Διώτη (Οι αρχαίοι δήμοι της Δυτικής Αττικής και ο αρχαίος Δήμος Χολαργού, πτυχιακή εργασία στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας 2005)

Η κ. Διώτη συμπληρώνει: «Θα πρέπει να τονιστεί ότι τα ανωτέρω συμπεράσματα σημειώνονται υπό τη μορφή υποθέσεως και μόνον, καθώς δεν υπάρχουν – τουλάχιστον έως σήμερα – στοιχεία φιλολογικά είτε αρχαιολογικά που να μετατρέπουν την υπόθεση αυτή σε βεβαιότητα.».

Η επιτύμβια μαρμάρινη λήκυθος με επιγραφή αναφερόμενη σε Λευκονοείς που βρέθηκε στην οδό Φαρσάλων (Δήμος Περιστερίου) ενισχύει την άποψη για την πιθανή θέση του Λευκονοίου στα σύνορα Περιστερίου και Ιλίου. Αλλά οι αρχαιολόγοι θεωρούν επίφοβο να βασίζονται στις επιγραφές των ταφικών μνημείων καθώς αυτές είναι διάσπαρτες. Για παράδειγμα ταφικά μνημεία Λευκονοέων έχουν βρεθεί και στο Μενίδι και στην εκκλησία του Αγίου Δημητρίου Κατηφόρη στην Αθήνα. Οπότε;

Η κ. Λερίου όμως δεν έχει αμφιβολίες. Είναι απόλυτα σίγουρη για την ταύτιση Περιστερίου με το Λευκόνοιο και για το λόγο αυτό αφιερώνει οκτώ (8) σελίδες από το σύνολο των 14 σελίδων του πρώτου κεφαλαίου, για να αφηγηθεί ιστορίες για διάφορους Λευκονοείς που υποτίθεται ήσαν παλιοί «Περιστεριώτες!

Και ενώ αναφέρει (σελ. 21) πως «είναι βέβαιο, ότι στην Κλασσική Περίοδο η περιοχή φιλοξενούσε τουλάχιστον δυο αρχαίους δήμους» και πως πολλοί ερευνητές υποστηρίζουν πως στην περιοχή Περιστερίου θα πρέπει να τοποθετηθεί ο δήμος Χολαργός, τον αγνοεί εντελώς.

Αντίθετα υποστηρίζει (σελ. 23) πως ο αρχαίος Χολαργός πρέπει να βρισκόταν στα σύνορα Περιστερίου και Ιλίου, άρα μηδαμινής σημασίας για την ιστορία του Περιστερίου. Στην ίδια περιοχή δηλαδή όμως που τοποθετεί και το δήμο Λευκόνοιο!

Και έτσι δεν μπαίνει στον κόπο να απαντήσει στο ερώτημα σε ποιόν δήμο μπορούν να ανήκουν τα δεκάδες αρχαιολογικά ευρήματα που παρουσιάζουν μια ιδιαίτερη πυκνότητα στο ιστορικό κέντρο του Δήμου (περιοχή Ευαγγελίστριας) ή στην περιοχή Εκατόδεντρα. Ας σημειωθεί πως ο Δήμος Περιστερίου απλώνεται σε έκταση δέκα χιλιάδων τετραγωνικών χιλιομέτρων (10,05 km² για την ακρίβεια)!

Αντίθετα δηλώνει με απόλυτη βεβαιότητα πως το Λευκόνοιο, ως αγροτικός δήμος, είχε αραιή κατοίκηση «προφανώς κατά αγροικίες» και «δεν υπήρχε οικισμός με διακριτό πολεοδομικό ιστό»!

Τα πρόσφατα ευρήματα στην οδό Πλάτωνος την αφήνουν εντελώς έκθετη. Γιατί εδώ αποκαλύφθηκαν ίχνη αστικής κατοίκησης. Και πιο συγκεκριμένα ένας περιαστικός δημόσιος δρόμος με πλευρικό αγωγό αποχέτευσης, από τη μορφή του οποίου βγαίνει το συμπέρασμα πως πρόκειται για κατασκευή του 5ου– 4ου αιώνα π.Χ.

Τέτοιοι δρόμοι με πλευρικούς αγωγούς βρίσκονταν μέσα σε πολεοδομικό ιστό και αυτός στο Περιστέρι υποδηλώνει πως εκεί κοντά βρισκόταν ο πυρήνας ενός αρχαίου δήμου.

Έτσι λοιπόν αν συνεχίσει να κυκλοφορεί αυτό το βιβλίο ο Δήμος Περιστερίου θα δηλώνει πως «Το γεγονός ότι η συντριπτική πλειονότητα των αρχαιολογικών ευρημάτων του Περιστερίου έχει ταφικό χαρακτήρα οφείλεται στο ότι οι ανασκαφές έως τώρα δεν έχουν καταφέρει να εντοπίσουν τον αρχαίο οικισμό που αντιστοιχούσε στην κοινότητα η οποία είχε ιδρύσει αυτά τα νεκροταφεία…» (σελ. 28).

Ψευδόστομος αμφορέας που βρέθηκε στο Περιστέρι και εκτίθεται στο Ashmolean Museum του Oxford

ΕΝΔΙΑΜΕΣΗ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ ΓΙΑ ΤΟ Α’ ΚΕΦΑΛΑΙΟ

Η κ. Λερίου αναλαμβάνοντας, προφανώς έναντι αμοιβής, να συγγράψει ένα βιβλίο για την ιστορία του Περιστερίου θα πρέπει να είχε τη δυνατότητα, σε ερευνητικό επίπεδο, να προσφέρει κάτι περισσότερο από ένα βιβλίο που γράφτηκε 25 χρόνια πριν από κάποιον που δεν είναι ούτε ιστορικός ούτε αρχαιολόγος. Μιλάμε για το βιβλίο του Νίκου Θεοδοσίου «Περιστέρι, Η Ιστορία του Τόπου, το Χρονικό των Ανθρώπων», Ελεύθερος διάλογος 1997.

Η έρευνά της όμως δεν κατάφερε να εντοπίσει το σημαντικότερο αρχαιολογικό εύρημα στο Περιστέρι, παρότι σπούδασε αρχαιολογία στην Αθήνα αλλά και στο Μπέρμινχαμ της Μεγάλης Βρετανίας και αυτό εκτίθεται στο Ashmolean Museum του Oxford (92 χιλιόμετρα απόσταση)!

Αναφερόμαστε σε έναν ψευδόστομο αμφορέα που ανακαλύφθηκε κατά τη διάρκεια ιδιωτικών ανασκαφών την περίοδο 1871-2 στην περιοχή του Έξω Κεραμικού και συγκεκριμένα στο Περιστέρι. Πρόκειται για ένα περίτεχνο κεραμικό που υπογράφεται από τον Οικοφελή («OIKOΦΕΛΕΣ EKEPAMEYΣEN»), το μοναδικό αντικείμενο αυτού κεραμιστή από την Αττική. Γι αυτό το εύρημα, που χρονολογείται τον 7^ου αιώνα π.Χ., υπάρχει μια πολύ πλούσια βιβλιογραφία στο εξωτερικό.

Η κ. Λερίου δεν κατάφερε να το εντοπίσει γιατί απλά περιορίστηκε σε όσα περιλαμβάνονται στο βιβλίο του Ν. Θεοδοσίου, με μικρή προσθήκη για ελάχιστα ευρήματα των έργων του Μετρό, μη διστάζοντας να προβεί σε εκτεταμένη αντιγραφή, όπως φανερώνουν τα δείγματα που ακολουθούν:

Ν. ΘΕΟΔΟΣΙΟΥ σελ. 20

Την ίδια χρονιά κατά την εκσκαφή του κλειστού γυμναστηρίου, στην γωνία των οδών Κένεντυ και Γιαννιτσών, αποκαλύφθηκαν τρεις ακόμα τάφοι: ένας κιβωτιόσχημος και δυο κεραμοσκεπείς

Α. ΛΕΡΙΟΥ σελ. 27

Την ίδια χρονιά, κατά την εκσκαφή για την κατασκευή κλειστού γυμναστηρίου, νοτίως του γηπέδου του Ατρομήτου, αποκαλύφθηκαν τρεις τάφοι, ένας κιβωτιόσχημος και δυο κεραμοσκεπείς.

Ν. ΘΕΟΔΟΣΙΟΥ σελ. 20

Την προηγούμενη δεκαετία και, πιο συγκεκριμένα, το 1972, ήρθαν στο φως δυο εξαιρετικά σημαντικές αρχαίες κατασκευές, σημάδια της έντονης ανθρώπινης δραστηριότητας στην περιοχή κατά τα κλασσικά χρόνια. Επρόκειτο για έναν αρχαίο τοίχο στην οδό Ολύμπου και έναν αρχαίο αγωγό στην οδό Θηβών.

Α. ΛΕΡΙΟΥ σελ. 26

Σημαντικά υπήρξαν τα ευρήματα των σωστικών ανασκαφών που πραγματοποιήθηκαν το 1972, κατά τη διάρκεια των οποίων ανακαλύφθηκαν ένας αρχαίος τοίχος και ένας αγωγός.

Ν. ΘΕΟΔΟΣΙΟΥ Σελ. 26

Τα σημερινά παιδιά που πάνε να παίξουν στις κούνιες της Α. Παιδικής Χαράς στο Περιστέρι, σίγουρα δεν μπορούν να φανταστούν ότι περνώντας τη σιδερένια πόρτα της εισόδου αγγίζουν, άθελά τους, δυο πέτρινα αντικείμενα ηλικίας τουλάχιστον δυο χιλιάδων χρόνων. Κι αν το ήξεραν, θα θαύμαζαν την εφευρετικότητα εκείνων των δημοτικών υπαλλήλων, που μετέτρεψαν αυτές τις πώρινες σαρκοφάγους, που βρέθηκαν γύρω στο 1938 κοντά στην Ευαγγελίστρια, σε ζαρντινιέρες!

Α. ΛΕΡΙΟΥ σελ. 26

Ιδιαίτερα χαρακτηριστικές είναι οι δυο πώρινες ακόσμητες σαρκοφάγοι, που βρέθηκαν γύρω στο 1938, μπροστά στον Ναό της Ευαγγελίστριας, τις οποίες μπορεί κανείς να δει σήμερα στην 1η Παιδική Χαρά Περιστερίου. (Σημείωση: αυτές έχουν εξαφανιστεί εδώ και 10 χρόνια)

Ν. ΘΕΟΔΟΣΙΟΥ σελ. 27

Η περιοχή Περιστερίου εμφανίζεται διάσπαρτη από ίχνη της αρχαίας παρουσίας. Αυτά φαίνονται πιο πυκνά στους πρόποδες του Ποικίλου Όρους, όπου και οι πιο άγονες περιοχές, απ ό, τι στα πεδινά. Η αιτία πρέπει να βρίσκεται στη συστηματική καλλιέργεια της γης στις παρακηφίσιες περιοχές, που εξαφάνισε τα επιφανειακά κατάλοιπα…

Α. ΛΕΡΙΟΥ σελ. 25

Στην εντατική καλλιέργεια θα πρέπει να αποδοθούν και η εξαφάνιση μεγάλου μέρους των αρχαίων καταλοίπων από την περιοχή, καθώς και το γεγονός ότι ο χάρτης του Κάουπερτ εμφανίζει μεγάλη πυκνότητα ευρημάτων στις υπώρειες του Ποικίλου Όρους, όπου η έλλειψη καλλιεργήσιμων γαιών ευνόησε τη διατήρηση των επιφανειακών ευρημάτων.

Β. ΓΙΑ ΤΗ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΤΟΠΟΥ

Καθισμένοι πλέον αναπαυτικά σε έναν καναπέ με την ονομασία «Λευκονόη» του «Οίκου Επίπλου» που εδρεύει όμως στο Ίλιον, περιπλανόμαστε στο δεύτερο κεφάλαιο που αφορά την υστερορωμαϊκή περίοδο, τον μεσαίωνα, την τουρκοκρατία και τον 19^ο αιώνα. Σε αυτό το κεφάλαιο το κυριαρχικό ζήτημα είναι η καταγωγή του τοπωνύμιου «Περιστέρι».

Συγγραφέας και αυτού του κεφαλαίου κ. Α. Λερίου, η οποία ορθώς ποιώντας, αφήνει στην άκρη τους ανυπόστατους μύθους για Περιστέρ αγά, Περιστέρη πολεμιστή ή τα πολλά περιστέρια και επικεντρώνεται σε μια υπόθεση: την αρβανίτικη προέλευση του ονόματος.

Την υπόθεση αυτή αναπτύσσει σε 11 σειρές ο συγγραφέας του βιβλίου «Περιστέρι, Η Ιστορία του Τόπου, το χρονικό των Ανθρώπων». Το βιβλίο του Δήμου Περιστερίου χρειάζεται 4 σελίδες για να «ανατρέψει» αυτό τον ισχυρισμό.

Το βασικό στοιχείο που παρουσιάζει η κ. Α. Λερίου για να ανατρέψει αυτήν την υπόθεση είναι ένα έγγραφο του Πάπα Ινοκέντιου του 1209 προς τη Λατινική Μητρόπολη Αθηνών, όπου ως ισχυρίζεται αναφέρεται το Περιστέρι, για την ακρίβεια κάποιο Leperistere, σε μια εποχή δηλαδή που δεν είχαν έρθει οι αρβανίτες. Άρα το όνομα είναι Βυζαντινό.

Εδώ συμβαίνει το εξής αξιοσημείωτο: είτε η κ. Λερίου δεν έχει διαβάσει το έγγραφο του Πάπα, είτε το διαστρεβλώνει σκόπιμα.

Γιατί, όπως αποκαλύπτει η κ. Χρυσούλα Κοντογεωργοπούλου, στη διδακτορική διατριβή της με τίτλο «Η Αττική κατά την πρώιμη και μέση βυζαντινή περίοδο: (324-1204)», Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ 2011) σελ. 359, το “Leperistere” αφορά την Επισκοπή Καρύστου στην Εύβοια και όχι την Αττική! Παραθέτει μάλιστα και στο σχετικό απόσπασμα που η κ. Λερίου αγνοεί ή θέλει να αγνοεί «In Caristiensi episcopate duo casalia, Lesboveries, Lepesin, Leperistere…».

Επιπλέον ο ΠΑΛΛΗΣ Γ. Ν. στο «Τοπογραφικά του αθηναϊκού πεδίου κατά τη μέση βυζαντινή περίοδο (9ος-12ος αιώνας). Byzantina Symmeikta, 23, 105–182, (2014) θεωρεί «προς το παρόν ανεπιβεβαίωτη», την παρουσία στο αθηναϊκό πεδίο του “Leperistere” και θέτει ερωτηματικό στο κατά πόσον το λατινικό όνομα αντιστοιχεί στο ελληνικό «Περιστέρι».

Η βούλα του Πάπα Ινοκέντιου και η αναφορά στο Leperistere της Καρύστου

Η κ. Λερίου όμως, όντας σίγουρη για το εύρημά της, επιτίθεται τρεις φορές, στις τέσσερις σελίδες που αφιερώνει στο ζήτημα, στο βιβλίο του Νίκου Θεοδοσίου. Και για να ολοκληρώσει τη νίκη της αναφέρει πως «ο συσχετισμός του Περιστερίου με τους Αρβανίτες προκύπτει από μαρτυρίες των αρχών του 20^ου αιώνα». (σελ. 49).

Προγενέστερες γραπτές πηγές δεν βρήκε. Διότι δεν άνοιξε ποτέ το βιβλίο του Bernard Randolph «The present State of the Morea, called anciently Peloponnesus…, with a Description of the City of Athens, Islands of Zant, Strafades, and Serigo…» γιατί εκεί θα είχε διαβάσει «Εις όλα τα χωρία και τας εξοχάς πέριξ των Αθηνών οι κάτοικοι είναι ως επί το πολύ Αλβανοί και είναι εδώ πολυαριθμότεροι ή εις τον Μωρέα». Κι αυτό τρεις αιώνες πριν, το 1687!

Και φυσικά δεν άνοιξε και άλλα βιβλία που αναφέρει στη βιβλιογραφία της αλλά απλά αρκέστηκε να αντιγράφει από το βιβλίο του Ν. Θεοδοσίου, χωρίς φυσικά να αναφέρει την πηγή. Και πως αποδεικνύεται αυτό; Μα από την αναπαραγωγή και των τυπογραφικών λαθών, που φυσικά θα είχε αποφύγει αν είχε χρησιμοποιήσει τα πρωτότυπα.

Μερικά παραδείγματα:

Στη σελίδα 51 υπάρχει αναφορά σε τρία έγγραφα που έχουν ημερομηνίες: 27 Δεκεμβρίου 1593, 27 Δεκεμβρίου 1575, 26 Ιουλίου 1619 και 23 Σεπτεμβρίου 1635. Στο τέλος της παραγράφου, μέσα σε παρένθεση, διαβάζουμε «Καμπούρογλου 1889: 180, 246, 330) που σημαίνει πως στις συγκεκριμένες σελίδες του βιβλίου του Δ. Καμπούργλου «Μνημεία της ιστορίας των Αθηνών» εντόπισε η ερευνήτρια τα αναφερόμενα έγγραφα.

Ας ξεφυλλίσουμε το βιβλίο του Καμπούρογλου. Στη σελίδα 180 πράγματι βρίσκουμε τόσο το έγγραφο της 27 Δεκεμβρίου 1593 όσο και αυτό της 27 Δεκεμβρίου 1575. Μια πιο προσεχτική ματιά στο δεύτερο μας κάνει να δούμε πως υπάρχει ένα πρόβλημα στην ημερομηνία. Γιατί δεν είναι του 1575 αλλά του 1573. Πρόκειται για ένα τυπογραφικό λάθος στο βιβλίο του Ν. Θεοδοσίου που η κ. Λερίου αναπαράγει πιστά!!!

Συνεχίζοντας, στη σελίδα 246 του βιβλίου του Καμπούρογλου πρέπει να βρούμε το έγγραφο της 26 Ιουλίου 1619. Αλλά δεν υπάρχει!!! Τρέχουμε τις σελίδες και τελικά το ανακαλύπτουμε στη σελ. 330. Έχουμε εντοπίσει τα τρία. Το τέταρτο με ημερομηνία 23 Σεπτεμβρίου 1635 που βρίσκεται; Στο βιβλίο του Καμπούρογλου πάντως όχι. Υπάρχει μεν στη σελίδα 246, όπως αναφέρει ο Θεοδοσίου, αλλά του βιβλίου «Ιστορία των Αθηνών επί Τουρκοκρατίας» του Θεμιστοκλή Φιλαδελφέως. Το οποίο η κ. Λερίου, αγνοεί και δεν περιλαμβάνει ούτε στη βιβλιογραφία της! Απλά αντιγράφει χωρίς να δίνει ιδιαίτερη προσοχή. Έτσι διαπράττει ένα ακόμη αντιγραφικό ατόπημα καθώς η πραγματική ημερομηνία του εγγράφου είναι 28 Σεπτεμβρίου και όχι 23, όπως γράφει ο Ν. Θεοδοσίου.

Αντιγραφικών λαθών συνέχεια:

Στη σελίδα 51 (συνεχίζεται και στην 52) διαβάζουμε: «Άλλοι κτηματίες της περιοχής που μνημονεύονται στο έγγραφο είναι οι γιοί του Παναγή Κηρούτη, ο Παναγιατάκης, ο Κότορας και ο Γιαννάκης (Καμπούρογλου 1892: 98)

Αν είχε ξεφυλλίσει το βιβλίο του Καμπούρογλου δεν θα αντέγραφε λάθος το όνομα του Παναγιωτάκη (όπως έκανε ο Ν. Θεοδοσίου) ούτε θα έκανε τον Πανταζή, Παναγή. Άσε που το σχετικό απόσπασμα δεν είναι στη σελίδα 98, όπως γράφει, αλλά στην 99!!!

Στη σελίδα 56 διαβάζουμε «Οι συστάδες αγροικιών που υπήρχαν στην περιοχή του Περιστερίου κατά την Τουρκοκρατία θα πρέπει να μορφοποιήθηκαν ως χωριό (το σημερινό Παλαιό Περιστέρι) στα τέλη του 18ου ή στις αρχές του 19ου αιώνα.» Προφανώς κανείς δεν την ενημέρωσε πως «σημερινό Παλαιό Περιστέρι» δεν υπάρχει. Το Παλιό Περιστέρι, που υπήρχε ως συνοικία στο ιδρυτικό διάταγμα του 1934, διαλύθηκε διοικητικά πάλι με διάταγμα που δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως στις 16/10/1940. Δηλαδή εδώ και 83 χρόνια!

Γ. ΓΙΑ ΤΗ ΝΕΩΤΕΡΗ ΙΣΤΟΡΙΑ – Δ. ΦΩΛΟΠΟΥΛΟΣ

Σε ένα επίσημο βιβλίο του Δήμου θα περίμενες και την πιο έγκυρη πληροφορία για το πότε δημιουργήθηκε ο Δήμος. Αμ δε!

Στη σελίδα 184 (σε κείμενο που υπογράφει ο Γεώργιος Παπαϊωάνου), διαβάζουμε το εξής ακατανόητο: «Στις αρχές της δεκαετίας του 1950, το Περιστέρι αποτελούσε αυτόνομο δήμο, καθώς το 1933 αποσπάστηκε από τον Δήμο Αθηναίων. Οι αυτοδιοικητικές μεταβολές της προηγούμενης περιόδου δημιούργησαν νέα δεδομένα στη φυσιογνωμία του Δήμου Περιστερίου, που ιδρύθηκε τον Ιανουάριο του 1948…» Ο ίδιος στη σελ. 226 επανέρχεται στο ζήτημα γράφοντας για την «ίδρυση του δήμου το 1934»!!!

Όποιος θέλει την ακριβή ημερομηνία του Δήμου ας ανατρέξει στο προεδρικό διάταγμα της 18 Ιανουαρίου 1934 που δημοσιεύτηκε στο φύλλο 22 της Εφημερίδας της Κυβερνήσεως. Καμία αναφορά σε αυτό στο υπό κρίσιν βιβλίο!

Ο Δημήτρης Φωλόπουλος έχει καταγραφεί στη συνείδηση του κάθε Περιστεριώτη, ανεξαρτήτως πολιτικής τοποθέτησης, ως δήμαρχος με τη μεγαλύτερη συμβολή στη διαμόρφωση της σύγχρονης πόλης, σε εποχές εξαιρετικά αντίξοες, με ένα κράτος εχθρικό και με σκληρούς προσωπικούς αγώνες που είχαν ως αποτέλεσμα ανηλεείς διώξεις (φυλακές, εξορίες, βασανιστήρια) που προκάλεσαν σοβαρές βλάβες στην υγεία του. Ποιες αναφορές έχουμε σε αυτόν στο πολυτελές βιβλίο των 310 σελίδων μεγάλου μεγέθους; Ούτε δέκα σειρές.

Σελ 191. «Ο Δ. Φωλόπουλος με τον συνδυασμό «Δημοκρατική Συνεργασία» εκλέχθηκε δήμαρχος για πρώτη φορά (το 1964) και παρέμεινε στον δημαρχιακό θώκο ως τα τέλη της δεκαετίας του 1980. Παρότι υποδηματοποιός, διέθετε πολιτική πείρα, καθώς ήταν μέλος του ΚΚΕ και είχε διατελέσει δημοτικός σύμβουλος στον συνδυασμό Σελίμη»
Σελ. 192. «Αξίζει να σημειωθεί ότι στον συνδυασμό του Φωλόπουλου, που κέρδισε τις εκλογές το 1963, εκτός από αριστερούς συμβούλους υπήρχαν και κάποιοι από το χώρο του Κέντρου».
Σελ. 195. «Μια από τις πρώτες αλλαγές (σημ. μετά την πτώση της Χούντας) ήταν η επιστροφή του Δ. Φωλόπουλου, ο οποίος παρέμεινε στη θέση του δημάρχου έως το 1982.»
Σελ. 195. «Στον πίνακα 2 παρατηρούμε… και η Αριστερά με τον Δ. Φωλόπουλο κατέγραφαν δυναμική εκπροσώπηση…»

Στο επίπεδο αυτό δεν έχουμε διαστρέβλωση γεγονότων (πέρα από το ότι οι εκλογές έγιναν το 1964 και όχι το 1963) αλλά συνειδητή αποσιώπηση και προσβολή στη μνήμη του. Τι σημαίνει πως «παρότι υποδηματοποιός, διέθετε πολιτική πείρα»; Πολιτική πείρα δικαιούνται να διαθέτουν μόνο οι απόφοιτοι των πανεπιστημίων και όχι οι εργάτες;

Για τις ανηλεείς διώξεις των αριστερών έχουμε την εξής απαράδεκτη αναφορά: «Κορωνίδα αυτής της έντασης που εξακολουθούσε να υφίσταται και μετά τον Εμφύλιο, υπήρξαν οι κατηγορίες σε βάρος δημοτικών συμβούλων της περιόδου 1954-1958 που ανήκαν στην Αριστερά και σε ορισμένες περιπτώσεις οδήγησαν σε συλλήψεις».

Οι συντάκτες του βιβλίου αποκρύπτουν το γεγονός ότι το 1951, που εξελέγη για πρώτη φορά δημοτικός σύμβουλος, και πρώτος σε σταυρούς προτίμησης απ όλους τους συνδυασμούς ο υποδηματεργάτης Δ. Φωλόπουλος, βρισκόταν εξορία στον Άη Στράτη! Μέχρι το 1954 θα εξοριστεί 15 φορές! Το 1954 θα δεχτεί δολοφονική επίθεση και θα τραυματιστεί σοβαρά.

Το 1964 που εκλέγεται δήμαρχος χτυπιέται βάναυσα από καταπατητές και μένει στο νοσοκομείο για 17 μέρες! Το 1967 όταν γίνεται το στρατιωτικό πραξικόπημα συλλαμβάνεται από τους πρώτους, βασανίζεται άγρια και ακολουθεί πολύχρονη εξορία σε Γυάρο, Λέρο και άλλους τόπους εξορίας. Επέστρεψε με σακατεμένη την υγεία του.

Το βιβλίο του Δήμου Περιστερίου, πέραν των δέκα γραμμών κειμένου, τον τιμά και με 8 ανώδυνες φωτογραφίες. Τον Ανδρέα Παχατουρίδη με 9.

ΑΝΑΚΡΙΒΕΙΕΣ, ΑΣΑΦΕΙΕΣ ΚΑΙ ΑΛΛΑ ΠΑΡΑΤΡΑΓΟΥΔΑ

Σελ.26. Οι πώρινες σαρκοφάγοι που αναφέρονται πως βρίσκονται τώρα στην Α. Παιδική Χαρά που δεν υπάρχουν πια. Έχουν απομακρυνθεί εδώ και δέκα χρόνια!
Σελ. 26 . Γράφει: «ενώ το 1965-1966 βρέθηκε επιγραφή..» Το 1965 βρέθηκε ή το 1966; Δυο χρόνια έκαναν να ανακαλύψουν μια επιγραφή;
Σελ. 27. Το κείμενο αναφέρεται σε αρχαιολογικά ευρήματα κοντά στην οδό Θηβών αλλά οι λεζάντες των δυο ευρημάτων αναφέρουν ως σημείο εύρεσης «Άγιο Αντώνιο». Μικρή απόκλιση 1,5 χιλιομέτρου περίπου!
Σελ. 34. Ανακριβής λεζάντα. Αναφέρει πως πως το εικονιζόμενο αρχαιολογικό εύρημα βρέθηκε στον Άγιο Αντώνιο στα έργα του Μετρό και βρίσκεται στο αρχαιολογικό Μουσείο της Αθήνας. Στην πραγματικότητα Βρέθηκε το 1984 στην Ανθούπολη και φυλάσσεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Πειραιά.
Σελ. 37 Ανακριβής λεζάντα. Οι σαρκοφάγοι της φωτογραφίας δεν βρίσκονται πλέον στο ίδιο σημείο που φωτογραφήθηκαν.
Σελ. 38 Ανακριβής λεζάντα. Αρχαιολογικό εύρημα που γράφει πως βρίσκεται Αρχαιολογικό Μουσείο της Αθήνας ενώ βρίσκεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Πειραιά.
Σελ. 39 Ανακριβής λεζάντα. Αρχαιολογικό εύρημα που γράφει πως βρίσκεται Αρχαιολογικό Μουσείο της Αθήνας ενώ βρίσκεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Πειραιά.
Σελ. 43 Ανακριβής λεζάντα. Αναφέρει πως πρόκειται για παραδοσιακό μαγκανοπήγαδο στη δυτική Αττική ενώ βρισκόταν (όταν φωτογραφήθηκε από Ν. Θεοδοσίου) στη Νέα Κολοκυνθού.
Σελ 57. Ανακριβής λεζάντα. Δηλώνει πως στη φωτογραφία εμφανίζεται η εμφανίζεται η γέφυρα Ροσινιόλ ενώ πρόκειται για τη γέφυρα της Κολοκυνθούς.
Σελ. 71. Ανακριβής λεζάντα. Αναφέρει πως το εικονιζόμενο ζευγάρι προσφύγων εγκαταστάθηκε στο Περιστέρι το 1925 ενώ αυτό συνέβη το 1926. Δεν φρόντισαν διαβάσουν ούτε το ίδιο το έγγραφο.
Σελ. 85. Ανακριβής λεζάντα. Δεν πρόκειται για σπίτια του συνοικισμού Περιστερίου του 1930 αλλά για σπίτια γηγενών στην Κολοκυνθού σε οδό που την έλεγαν τότε οδό Περιστερίου. Και είναι της δεκαετίας του 20.
Σελ. 119. Ανακριβής λεζάντα. Δεν πρόκειται για το κλωστοϋφαντουργείο Λαναρά αλλά το ταπητουργείο Παπάζογλου. Ψευδώς αναφέρεται πως ανήκει στο αρχείο Δ. Σμυρνιωτόπουλου.
Σελ. 125. Ανακριβής λεζάντα. Ο Β. Πανταβός δεν ήταν ο πρώτος ράφτης στο Περιστέρι όπως αναφέρει η λεζάντα αλλά αυτό ήταν το πρώτο του ραφείο το 1939.
Σελ. 135. Ανακριβής λεζάντα. Δεν πρόκειται για αρχηγούς του ΕΛΑΣ Περιστερίου αλλά για αντάρτες του ΕΛΑΣ στο Περιστέρι.
Σελ. 140. Ανακριβής λεζάντα. Γράφει «Ανασκαφή ομαδικών τάφων στο Περιστέρι, στις αρχές του 1945». Δεν πρόκειται για ομαδικό τάφο αλλά για έκθεση εκατοντάδων πτωμάτων στο νεκροταφείο του Αγίου Βασιλείου.
Σελ. 143 Η λεζάντα αναφέρει πως «δεξιά διακρίνεται ο δήμαρχος Γολεμάτης». Ο Γολεμάτης ήταν δεξιός αλλά στη φωτογραφία είναι αριστερά!
Σελ. 172. Ανακριβής λεζάντα. Το εικονιζόμενο δεν είναι το «πρώτο φωτογραφείο στο Περιστέρι το 1945» αλλά η φωτογραφία είναι του 1945.
Σελ. 186. Ανακριβής λεζάντα. Σε φωτογραφία του τέλους της δεκαετίας του 1940 χαρακτηρίζει το ναό της Ευαγγελίστριας ως «νεόδμητο»! Η Ευαγγελίστρια χτίστηκε τέλη της δεκαετίας του 1920!
Σελ. 192. Το κείμενο αναφέρει πως ο Δ. Φωλόπουλος κέρδισε τις εκλογές του 1963 αλλά οι εκλογές έγιναν το 1964.
Σελ 215 Αντιγραφή κειμένου του Σεραφείμ Φυντανίδη από ιστοσελίδα αλλά αυτός είναι ο πρόλογός του στο βιβλίο Ν. Θεοδοσίου «Περιστέρι, η Ιστορία του Τόπου, το Χρονικό των Ανθρώπων».
Σελ. 240. Ανακριβής λεζάντα. Δεν πρόκειται για τον θερινό Φοίβο αλλά για τον χειμερινό.
Σελ. 253. Ανακριβής λεζάντα. Η φωτογραφία δεν είναι από την «εξέγερση του κάρβουνου» το 1956 αλλά από τις συγκρούσεις με την αστυνομία τον Μάρτιο του 1965 όταν ήρθαν συνεργεία για να γκρεμίσουν αυθαίρετα.
Σελ. 255. κάτω Ανακριβής λεζάντα. Η φωτογραφία του κινημ. Κύπρος δεν είναι της δεκαετίας του 60 αλλά του 90!
Σελ. 271. Αναφέρεται πως η Κινηματογραφική Λέσχη Χωράφας Περιστερίου ξεκίνησε τις προβολές σε ένα παλιό γκαράζ του δήμου στην οδό Βάρναλη. Οι προβολές ξεκίνησαν στον πρώην κινηματογράφο « Έφη» στην Κηπούπολη.

ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑΣ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ

Το βιβλίο ως σύνολο χαρακτηρίζεται από μια πολύ κακή έως ανύπαρκτη επιμέλεια. Μερικά δείγματα:

Υπάρχουν 20 και πλέον παραπομπές στο βιβλίο του Ν. Θεοδοσίου ως «Θεοδοσίου, 2000.» Αναφέρονται φυσικά στο βιβλίο «Περιστέρι, Η Ιστορία του Τόπου, το Χρονικό των Ανθρώπων». Μόνο που αυτό εκδόθηκε το 1997 και όχι το 2000! Το «Θεοδοσίου, 2000» παραπέμπει στο βιβλίο «Ριζώσαμε», που είναι ένα μυθιστόρημα! Και το οποίο άνευ λόγου και αιτίας μπήκε στη βιβλιογραφία.
Ενδεικτικό της άθλιας επιμέλειας του βιβλίου είναι πως σε δυο περιπτώσεις, στις σελίδες 73 και 80 (στο κείμενο του Κ. Παλούκη) υπάρχει η σωστή παραπομπή «Θεοδοσίου 1997».
Στη σελ. 217. Υπάρχει η παραπομπή: «Νικολάου 1999». Αναφορά σε ανύπαρκτο βιβλίο!
Στις σελίδες 163 και 227 έχουμε επανάληψη της ίδιας φωτογραφίας! Με μόνη διαφορά πως εμφανίζεται κάθε φορά διαφορετικός ιδιοκτήτης της! Τη μια ο Γ. Χριστοφιλόπουλος και την άλλη ο Δήμος Περιστερίου! Αλλά δεν είναι ούτε ο ένας ούτε ο άλλος γιατί η φωτογραφία έχει απλά αντιγραφεί από το Νίκος Θεοδοσίου «Το Πέταγμα του Περιστερίου».
Στη σελίδα 169 το κείμενο κόβεται απότομα και δεν συνεχίζεται πουθενά!

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 2

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΑΠΟ ΤΟ ΑΡΧΕΙΟ ΝΙΚΟΥ ΘΕΟΔΟΣΙΟΥ – Σε παράνομη αναπαραγωγή

Αριστερα: Στο βιβλίο του Ν. Θεοδοσίου Δεξιά: στο βιβλίο του Δήμου Περιστερίου

Σημείωση: Για όλες τις διεκδικούμενες φωτογραφίες, είπε πρόκειται για πρωτότυπες (15 τον αριθμό), είτε προσκτήθηκαν από ιδιώτες, είπε αποτελούν αντιγραφές από έντυπα μετά από πολυετή έρευνα, υπάρχουν τα αρνητικά που αποδεικνύουν την κατοχή τους από το αρχείο του Νίκου Θεοδοσίου. Η χαμηλή ποιότητα των φωτογραφιών στο βιβλίο του Δήμου Περιστερίου φανερώνει, ακόμη και σε μη έμπειρο μάτι, πως πρόκειται για αντιγραφή από ήδη εκτυπωμένες φωτογραφίες.

Σελ 20. Πρωτότυπη Φωτογραφία Ν. Θεοδοσίου. Αναπαραγωγή από το βιβλίο «Περιστέρι, Η Ιστορία του Τόπου, Το Χρονικό των Ανθρώπων, Ελεύθερος Διάλογος 2000)
Σε. 25. Πρωτότυπη Φωτογραφία Ν. Θεοδοσίου. Αναπαραγωγή από το βιβλίο «Περιστέρι, Η Ιστορία του Τόπου, Το Χρονικό των Ανθρώπων, Ελεύθερος Διάλογος 2000)
Σελ. 26. Πρωτότυπη Φωτογραφία Ν. Θεοδοσίου και φωτογραφία αρχαίας επιγραφής. Ακριβής αναπαραγωγή με το ίδιο μοντάζ από το βιβλίο«Περιστέρι, Η Ιστορία του Τόπου, Το Χρονικό των Ανθρώπων, Ελεύθερος Διάλογος 2000)
Σε. 27 πάνω. Πρωτότυπη Φωτογραφία Ν. Θεοδοσίου Αναπαραγωγή από το βιβλίο«Περιστέρι, Η Ιστορία του Τόπου, Το Χρονικό των Ανθρώπων, Ελεύθερος Διάλογος 2000)
Σελ. 34. Αρχείο Ν. Θεοδοσίου. Αναπαράγεται από το βιβλίο Περιστέρι, πορεία στο χρόνο, Δήμος Περιστερίου.
Σελ. 37. Πρωτότυπη Φωτογραφία Ν. Θεοδοσίου. Αναπαραγωγή από το βιβλίο «Περιστέρι, Η Ιστορία του Τόπου, Το Χρονικό των Ανθρώπων, Ελεύθερος Διάλογος 2000)
Σελ. 38. Αρχείο Ν. Θεοδοσίου. Αναπαραγωγή από το βιβλίο«Περιστέρι, Η Ιστορία του Τόπου, Το Χρονικό των Ανθρώπων, Ελεύθερος Διάλογος 2000)
Σελ. 39. Αρχείο Ν. Θεοδοσίου. Αναπαραγωγή από το βιβλίο«Περιστέρι, Η Ιστορία του Τόπου, Το Χρονικό των Ανθρώπων, Ελεύθερος Διάλογος 2000)
Σελ. 43. Πρωτότυπη Φωτογραφία Ν. Θεοδοσίου. Αναπαραγωγή από το βιβλίο«Περιστέρι, Η Ιστορία του Τόπου, Το Χρονικό των Ανθρώπων, Ελεύθερος Διάλογος 2000)
Σελ 44, πάνω. Γκραβούρα, Ιδιωτική συλλογή Ν. Θεοδοσίου. Αναπαραγωγή από το βιβλίο«Περιστέρι, Η Ιστορία του Τόπου, Το Χρονικό των Ανθρώπων, Ελεύθερος Διάλογος 2000)
Σελ. 44, κάτω, Πρωτότυπη Φωτογραφία Ν. Θεοδοσίου Αναπαραγωγή από το βιβλίο«Περιστέρι, Η Ιστορία του Τόπου, Το Χρονικό των Ανθρώπων, Ελεύθερος Διάλογος 2000.
Σελ. 50 πάνω, Πρωτότυπη Φωτογραφία Ν. Θεοδοσίου. Αναπαραγωγή από το βιβλίο«Περιστέρι, Η Ιστορία του Τόπου, Το Χρονικό των Ανθρώπων, Ελεύθερος Διάλογος 2000.
Σελ. 57. καρτ ποσταλ Αρχείο Ν. Θεοδοσίου. Αναπαραγωγή από το βιβλίο«Περιστέρι, Η Ιστορία του Τόπου, Το Χρονικό των Ανθρώπων, Ελεύθερος Διάλογος 2000)
Σελ. 58. Πρωτότυπη Φωτογραφία Ν. Θεοδοσίου. Αναπαραγωγή από το βιβλίο«Περιστέρι, Η Ιστορία του Τόπου, Το Χρονικό των Ανθρώπων, Ελεύθερος Διάλογος 2000)
Σελ. 68. Αρχείο Ν. Θεοδοσίου. Αναπαράγεται από το βιβλίο Περιστέρι, πορεία στο χρόνο, Δήμος Περιστερίου. Εμφανή τα σημεία της αντιγραφής από την υποδεέστερη ποιότητα. Η φωτογραφία μας δόθηκε από τον Σεραφείμ Φυντανίδη.
Σελ. 71. Δυο φωτογραφίες. Αρχείο Ν. Θεοδοσίου. Αναπαραγωγή από το βιβλίο«Περιστέρι, Η Ιστορία του Τόπου, Το Χρονικό των Ανθρώπων, Ελεύθερος Διάλογος 2000).
Σελ 72. κάτω. Αρχείο Ν. Θεοδοσίου. Αναπαραγωγή από το βιβλίο«Περιστέρι, Η Ιστορία του Τόπου, Το Χρονικό των Ανθρώπων, Ελεύθερος Διάλογος 2000).
Σελ. 73. Αρχείο Ν. Θεοδοσίου. Αναπαραγωγή από το βιβλίο«Περιστέρι, Η Ιστορία του Τόπου, Το Χρονικό των Ανθρώπων, Ελεύθερος Διάλογος 2000). Αναπαραγωγή της ίδιας λεζάντας.
Σελ. 75. Αρχείο Ν. Θεοδοσίου. Αναπαραγωγή από το βιβλίο«Περιστέρι, Η Ιστορία του Τόπου, Το Χρονικό των Ανθρώπων, Ελεύθερος Διάλογος 2000).
Σελ. 76. Αρχείο Ν. Θεοδοσίου. Αναπαραγωγή από το βιβλίο«Περιστέρι, Η Ιστορία του Τόπου, Το Χρονικό των Ανθρώπων, Ελεύθερος Διάλογος 2000).
Σελ. 80. Αρχείο Ν. Θεοδοσίου. Αναπαραγωγή από το βιβλίο«Περιστέρι, Η Ιστορία του Τόπου, Το Χρονικό των Ανθρώπων, Ελεύθερος Διάλογος 2000).
Σελ. 83. Δυο φωτογραφίες. Αναπαραγωγή, με τη ίδια διάταξη, από το βιβλίο«Περιστέρι, Η Ιστορία του Τόπου, Το Χρονικό των Ανθρώπων, Ελεύθερος Διάλογος 2000), σελ 117.
Σελ. 84 Πρωτότυπη Φωτογραφία Ν. Θεοδοσίου. Αναπαραγωγή από το βιβλίο«Περιστέρι, Η Ιστορία του Τόπου, Το Χρονικό των Ανθρώπων, Ελεύθερος Διάλογος 2000). Αντιγραφή της λεζάντας.
Σελ. 85. Αρχείο Ν. Θεοδοσίου. Αναπαραγωγή από το βιβλίο«Περιστέρι, Η Ιστορία του Τόπου, Το Χρονικό των Ανθρώπων, Ελεύθερος Διάλογος 2000) σελ. 101..
Σελ. 96. Αρχείο Ν. Θεοδοσίου. Αναπαραγωγή από το βιβλίο«Περιστέρι, Η Ιστορία του Τόπου, Το Χρονικό των Ανθρώπων, Ελεύθερος Διάλογος 2000).
Σελ 109. Δυο φωτογραφίες. Αρχείο Ν. Θεοδοσίου. Αναπαραγωγή από το βιβλίο«Περιστέρι, Η Ιστορία του Τόπου, Το Χρονικό των Ανθρώπων, Ελεύθερος Διάλογος 2000).
Σελ. 119. Αρχείο Ν. Θεοδοσίου. Αναπαραγωγή από το βιβλίο«Περιστέρι, Η Ιστορία του Τόπου, Το Χρονικό των Ανθρώπων, Ελεύθερος Διάλογος 2000, σελ 137.
Σελ. 125. Αρχείο Ν. Θεοδοσίου. Αναπαραγωγή από το βιβλίο Το Πέταγμα του Περιστερίου, Ελεύθερος Διάλογος 1999.
Σελ. 135. Αρχείο Ν. Θεοδοσίου. Αναπαραγωγή από το βιβλίο Το Πέταγμα του Περιστερίου, Ελεύθερος Διάλογος 1999.
Σελ. 152. Αρχείο Ν. Θεοδοσίου. Αναπαραγωγή από το βιβλίο Το Πέταγμα του Περιστερίου, Ελεύθερος Διάλογος 1999, σελ. 82.
Σελ. 153. Αρχείο Ν. Θεοδοσίου. Αναπαραγωγή από το βιβλίο Το Πέταγμα του Περιστερίου, Ελεύθερος Διάλογος 1999, σελ. 84.
Σελ. 154 Αρχείο Ν. Θεοδοσίου. Αναπαραγωγή από το βιβλίο Το Πέταγμα του Περιστερίου, Ελεύθερος Διάλογος 1999, σελ. 84.
Σελ. 161. Αρχείο Ν. Θεοδοσίου. Αναπαραγωγή από το βιβλίο Το Πέταγμα του Περιστερίου, Ελεύθερος Διάλογος 1999, σελ. 87.
Σελ. 163 πάνω. Αρχείο Ν. Θεοδοσίου. Αναπαραγωγή από το βιβλίο Το Πέταγμα του Περιστερίου, Ελεύθερος Διάλογος 1999, σελ. 89.
Σελ. 163 κάτω. Αρχείο Ν. Θεοδοσίου. Αναπαραγωγή από το βιβλίο Το Πέταγμα του Περιστερίου, Ελεύθερος Διάλογος 1999, σελ. 87.
Σελ. 164. Αρχείο Ν. Θεοδοσίου. Αναπαραγωγή από το βιβλίο Το Πέταγμα του Περιστερίου, Ελεύθερος Διάλογος 1999, σελ. 46.
Σελ. 166. Αρχείο Ν. Θεοδοσίου. Αναπαραγωγή από το βιβλίο Το Πέταγμα του Περιστερίου, Ελεύθερος Διάλογος 1999, σελ. 73.
Σελ. 170. Αρχείο Ν. Θεοδοσίου. Αναπαραγωγή από το βιβλίο Το Πέταγμα του Περιστερίου, Ελεύθερος Διάλογος 1999, σελ. 86.
Σελ. 172. Αρχείο Ν. Θεοδοσίου. Αναπαραγωγή από το βιβλίο«Περιστέρι, Η Ιστορία του Τόπου, Το Χρονικό των Ανθρώπων, Ελεύθερος Διάλογος 2000, σελ 137.
Σελ. 173. Αρχείο Ν. Θεοδοσίου. Αναπαραγωγή από το βιβλίο Το Πέταγμα του Περιστερίου, Ελεύθερος Διάλογος 1999, σελ. 101.
Σελ. 174. Αρχείο Ν. Θεοδοσίου. Αναπαραγωγή από το βιβλίο Το Πέταγμα του Περιστερίου, Ελεύθερος Διάλογος 1999, σελ. 88.
Σελ. 176. Αρχείο Ν. Θεοδοσίου. Αναπαραγωγή από το βιβλίο Το Πέταγμα του Περιστερίου, Ελεύθερος Διάλογος 1999, σελ. 80.
Σελ 182. Αρχείο Ν. Θεοδοσίου. Αναπαραγωγή από το βιβλίο Περιστέρι, πορεία στο χρόνο, σελ 28.
Σελ. 184. Αρχείο Ν. Θεοδοσίου. Αναπαραγωγή από το βιβλίο Περιστέρι, πορεία στο χρόνο, σελ 27.
Σελ. 185. Πρωτότυπη Φωτογραφία Ν. Θεοδοσίου Αναπαραγωγή από το βιβλίο Το Πέταγμα του Περιστερίου, Ελεύθερος Διάλογος 1999, σελ. 80.
Σελ. 187. Αρχείο Ν. Θεοδοσίου. Αναπαραγωγή από το βιβλίο Το Πέταγμα του Περιστερίου, Ελεύθερος Διάλογος 1999, σελ. 81.
Σελ. 202. Η φωτογραφία για το πάρκο Ευαγγελίστριας. Αρχείο Ν. Θεοδοσίου. Αναπαραγωγή από το βιβλίο Το Πέταγμα του Περιστερίου, Ελεύθερος Διάλογος 1999, σελ. 91.
Σελ. 204. Αρχείο Ν. Θεοδοσίου. Αναπαραγωγή από το βιβλίο Το Πέταγμα του Περιστερίου, Ελεύθερος Διάλογος 1999, σελ. 109.
Σελ. 212 Αρχείο Ν. Θεοδοσίου. Αναπαραγωγή από το βιβλίο Περιστέρι, πορεία στο χρόνο, σελ 25.
Σελ. 227. Αρχείο Ν. Θεοδοσίου. Αναπαραγωγή από το βιβλίο Το Πέταγμα του Περιστερίου, Ελεύθερος Διάλογος 1999, σελ. 89.
Σελ. 230 πάνω. Αρχείο Ν. Θεοδοσίου. Αναπαραγωγή από το βιβλίο Το Πέταγμα του Περιστερίου, Ελεύθερος Διάλογος 1999, σελ. 100.
243 πάνω Αρχείο Ν. Θεοδοσίου. Αναπαραγωγή από το βιβλίο Το Πέταγμα του Περιστερίου, Ελεύθερος Διάλογος 1999, σελ. 111.
Σελ. 253 Αρχείο Ν. Θεοδοσίου (πρωτότυπη δημοσιογραφική φωτογραφία της Keyston Press αγορασμένη από την Αμερική).
Σελ. 254 Αρχείο Ν. Θεοδοσίου. Αναπαραγωγή από το βιβλίο Το Πέταγμα του Περιστερίου, Ελεύθερος Διάλογος 1999, σελ. 112.
Σελ.255 πάνω Αρχείο Ν. Θεοδοσίου. Αναπαραγωγή από το βιβλίο Το Πέταγμα του Περιστερίου, Ελεύθερος Διάλογος 1999, σελ. 99.
Σελ. 255 κάτω Πρωτότυπη Φωτογραφία Ν. Θεοδοσίου. Αναπαραγωγή από το βιβλίο Περιστέρι, πορεία στο χρόνο, σελ 44.
Σελ. 262 πάνω Πρωτότυπη Φωτογραφία Ν. Θεοδοσίου Αναπαραγωγή από το βιβλίο Το Πέταγμα του Περιστερίου, Ελεύθερος Διάλογος 1999, σελ. 60.
Σελ. 262 κάτω Πρωτότυπη Φωτογραφία Ν. Θεοδοσίου. Αναπαραγωγή από το βιβλίο Το Πέταγμα του Περιστερίου, Ελεύθερος Διάλογος 1999, σελ. 60.

ΑΠΟ ΑΛΛΟΥΣ

Σελ. 121 φωτογραφία από το αρχείο Θόδωρου Αυγέρου.
Σελ. 241, πάνω. Φωτογραφία Μπιθικώτση. Πρώτη πηγή το εξώφυλλο του CD Δογάνη Αντιγραφή από το Περιστέρι, πορεία στο Χρόνο, σελ. 41.