ΣΑΝΤΑ ΜΠΑΡΜΠΑΡΑ

Σύνοψη

«Σάντα Μπάρμπαρα» ήταν το όνομα ενός σαπιοκάραβου που πήρε τη μορφή ενός παλιού πειρατικού για τις ανάγκες μιας ταινίας. Η ταινία είχε πρωταγωνιστή τον Πήτερ Σέλλερς και γυρίστηκε στην Κερύνεια τους τελευταίους μήνες του 1973.
Η ταινία δεν βγήκε ποτέ στις αίθουσες. Στην Κύπρο, διαδόθηκε ότι η ταινία ήταν μια συγκαλυμένη επιχείρηση ξένων μυστικών υπηρεσιών στην προετοιμασία της εισβολής του τουρκικού στρατού τον Ιούλιο του 1974…

Σκηνοθεσία: Νίκος Θεοδοσίου
Σενάριο: Νίκος Θεοδοσίου
Αφήγηση: Νίκος Θεοδοσίου
Φωτογραφία: Γιώργος Κουρμούζας, Νίκος Θεοδοσίου, Αλέξης Κλεάνθους
Μοντάζ: Γιώργος Κουρμούζας
Ήχος: Γιώργος Κουρμούζας
Μουσική: Πολυκράτης Πολυχρονάκης
Παραγωγός: Γιώργος Κουρμούζας
Παραγωγή: Νεανικό Πλάνο
Φορμά: Betacam SP Έγχρωμο
Χρώμα: έγχρωμο
Χρόνος: 70΄

2007

 

Το «πειρατικό» πλοίο της ταινίας στο λιμανάκι της Κερύνειας, στο βάθος κάτω από το κάστρο. Φωτογραφία του Ανδρέα Δρουσιώτη

ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΤΑΙΝΙΑ

Αρχές Σεπτεμβρίου 1973, ένα τρικάταρτο ιστιοφόρο, που έχει διασκευαστεί σε παλιό πειρατικό καράβι στην Ελλάδα, μπαίνει στο ήρεμο λιμανάκι της Κυρήνειας. Το όνομά του είναι Santa Barbara.Τις ίδιες μέρες, φτάνει στο αεροδρόμιο της Λευκωσίας και ο διάσημος Εγγλέζος ηθοποιός Πήτερ Σέλλερς. Και οι δυο θα πρωταγωνιστήσουν σε μια ξένη υπερπαραγωγή, μια ταινία εποχής με πειρατές. Η ταινία στηρίζεται στο βιβλίο του Sid Fleishman «Ghost in the Nooonday Sun» και σκηνοθέτης είναι ο Peter Medak.Ένα σκηνικό με δυο όψεις: το ψεύτικο, το κινηματογραφικό ντεκόρ μιας κωμωδίας το πραγματικό… που οδηγεί στη μεγάλη τραγωδία του 1974. Άραγε είναι οι δυο όψεις του ιδίου νομίσματος;

Τα γυρίσματά της ταινίας θα ξεκινήσουν σε μια βδομάδα και θα διαρκέσουν δυόμιση μήνες. Μαζί με τον Πήτερ Σέλλερς φτάνει στην Κύπρο κι ένα πολυπληθές κινηματογραφικό συνεργείο από την Αγγλία.

Η συμμετοχή Κυπρίων και Ελλήνων ηθοποιών ή τεχνικών είναι σχεδόν μηδαμινή.
Η παραγωγή εγκαθιστά το στρατηγείο της στην πόλη της Κυρήνειας καθώς τα περισσότερα γυρίσματα γίνονται στο λιμανάκι και το κάστρο της Κερύνειας αλλά και στις ακτές «Πέντε Μίλι» και «Έξι Μίλι».

Η ταινία, για την οποία δαπανώνται υπέρογκα ποσά, δεν βγαίνει ποτέ στις αίθουσες. Τη διανομή της στην Αμερική είχε αναλάβει η Columbia Pictures. Η δικαιολογία που προβλήθηκε ήταν επρόκειτο για μια καλλιτεχνική αποτυχία. Άλλοι έλεγαν ότι δεν ολοκληρώθηκε ποτέ.
Η ταινία εξαφανίζεται και μετά  δέκα χρόνια  κυκλοφορεί  σε βίντεο για οικιακή χρήση μόνο στην Αμερική. Είκοσι χρόνια αργότερα κυκλοφορεί,  σε βίντεο πάλι, στην Αγγλία!

Από την εποχή των γυρισμάτων ακόμα , στην Κύπρο, κυκλοφορούσαν φήμες ότι κάτι ύποπτο συμβαίνει με αυτή την ταινία. Κάποια επιχείρηση ξένων μυστικών υπηρεσιών ίσως να κρυβόταν πίσω της. Από τότε συνέβησαν πολλά και η υπόθεση ξεχάστηκε.

Μια φωτογραφία του «πειρατικού» στην εφημερίδα «Ελευθερία» με μια λεζάντα που μοιάζει με κρυπτογραφημένο μήνυμα.

Το πολιτικό μπακράουντ της ιστορίας είναι πολύ ενδιαφέρον.
Στην Κύπρο, στα μέσα του 1973, τη στιγμή δηλαδή που ξεκινούν τα γυρίσματα, η σύγκρουση ανάμεσα στην κυβέρνηση Μακαρίου και την ΕΟΚΑ Β που ξεκίνησε το 1971, βρίσκεται στο αποκορύφωμά της. Όλο το νησί μοιάζει με πεδίο μάχης. Βόμβες, τοποθετημένες από του Εοκαβητατζήδες, εκρήγνυνται σε πόλεις και χωριά τινάζοντας στον αέρα σπίτια και αυτοκίνητα, αστυνομικά τμήματα και σπίτια δέχονται ένοπλες επιθέσεις από τους ανθρώπους του Γρίβα, απαγωγές οργανώνονται.

Η κυβέρνηση του Μακαρίου συγκροτεί το Εφεδρικό σώμα της αστυνομίας και προβαίνει σε εκτεταμένες συλλήψεις για να αποτρέψει τη δολοφονία του Κύπριου Εθνάρχη και την κατάλυση του καθεστώτος.
Ένα μήνα πριν ξεκινήσουν τα γυρίσματα της ταινίας συλλαμβάνεται στη Λεμεσό ένας από τους υπαρχηγούς του Γρίβα (ο Σταύρος Σταύρου Σύρος) και σε έγγραφα, που δεν προλαβαίνει να καταστρέψει, αποκαλύπτεται το σχέδιο για πραξικόπημα με την κωδική ονομασία «Απόλλων».

Οι εφημερίδες της Κύπρου μιλούν για σχέδιο που περιλαμβάνει πραξικόπημα και εισβολή του Τούρκικου στρατού. Κάτι που θα γίνει, ακριβώς έτσι, ένα χρόνο αργότερα!

Ένα από τα σημεία που σχεδιάζεται να γίνει η απόβαση του Τουρκικού στρατού είναι η Κερύνεια. Είναι γνωστό σε όλους επίσης ότι στα νότια παράλια της Τουρκίας τα αποβατικά βρίσκονται με αναμμένες μηχανές. Αλλά τα γυρίσματα της ταινίας συνεχίζονται κανονικά.

Την ίδια ώρα, η φλεγόμενη Κύπρος, είναι ένα πεδίο δράσης δεκάδων μυστικών υπηρεσιών με κύριο στόχο ενδιαφέροντος τη Μέση Ανατολή, την Παλαιστίνη και το Ισραήλ. Μια από τις πιο δραστήριες στο νησί μυστικές υπηρεσίες, με δολοφονίες Παλαιστινίων αγωνιστών, είναι η Ισραηλινή Μοσάντ.

Στην μέση των γυρισμάτων (6 Οκτωβρίου) ξεσπά ο πόλεμος του Γιόμ Κιπούρ. Όλη η Μέση Ανατολή φλέγεται καθώς οι αραβικές χώρες εμπλέκονται σε ένα αιματηρό πόλεμο με το Ισραήλ.
Την ίδια ακριβώς μέρα που η Αίγυπτος εισβάλει στην έρημο του Σινά, γίνεται μια ακόμα απόπειρα δολοφονίας του Μακαρίου με παγίδευση με εκρηκτικά του οδοστρώματος που θα περνούσε. Η έκρηξη σημειώνεται πρόωρα κι ο Μακάριος σώζεται. Σημάδι ότι η ΕΟΚΑ Β εντείνει τον εσωτερικό πόλεμο.

Στις 17 Νοεμβρίου, στην Αθήνα, γίνεται η εξέγερση του Πολυτεχνείου που ακολουθείται στις 25 Νοεμβρίου από την αντικατάσταση του δικτάτορα Παπαδόπουλου από τον Ιωαννίδη. Από εκείνη τη στιγμή μπαίνουν σε άμεση εφαρμογή τα πιο δραστικά μέτρα της χούντας, και φυσικά των ΗΠΑ, για την ανατροπή του Μακαρίου και τη λύση «δια πυρός και σιδήρου» του Κυπριακού προβλήματος.

Τις μέρες αυτές τελειώνουν τα γυρίσματα στην Κύπρο και το κινηματογραφικό συνεργείο αποχωρεί σε μικρές ομάδες.

Αλλά περίεργο, δεν τελειώνουν εδώ οι περιπέτειες ούτε του πειρατικού Santa Barbara, ούτε του καπετάνιου του, ούτε των υπεύθυνων της παραγωγής. Μια περίεργη διεκδίκηση χρημάτων από έναν επιχειρηματία της Κερύνεια τους καθηλώνει για μέρες στο νησί.

Η ταινία του Πήτερ Σέλλερς δεν είχε καλή τύχη. Το πραξικόπημα όμως της χούντας κι η εισβολή, που κατέληξε στη διχοτόμηση του νησιού, σημείωσαν απόλυτη επιτυχία!

Μέσα από μαρτυρίες ανθρώπων, που είχαν άμεση ή έμμεση σχέση με την ταινία, ανασυντίθεται το σκηνικό μιας ιστορίας γεμάτης πολλά κενά και ερωτηματικά.

Ένα σκηνικό με δυο όψεις:
το ψεύτικο, το κινηματογραφικό ντεκόρ μιας κωμωδίας
το πραγματικό… που οδηγεί στη μεγάλη τραγωδία.
Άραγε είναι οι δυο όψεις του ιδίου νομίσματος;

__________________________________________________

ΤΟ ΤΡΕΙΛΕΡ ΤΗΣ ΤΑΙΝΙΑΣ