(Εισαγωγική ομιλία στα πλαίσια της παρουσίασης του βιβλίου στα Αίθρια Λογοτεχνικά Μεσημέρια στο Φεστιβάλ ταινιών μικρού μήκους της Δράμας)
«Ο άγνωστος Βιτσώρης» έρευνα-βιογραφία του Νίκου Θεοδοσίου, έκδοση του ιδίου
Του Παύλου Μεθενίτη
Φίλες και φίλοι, τα Αίθρια Λογοτεχνικά Μεσημέρια του 42ου Φεστιβάλ Ταινιών Μικρού Μήκους στη Δράμα, έχουν τη χαρά να παρουσιάσουν ένα βιβλίο που εκτός από ενδιαφέρον, είναι και πολύ ενοχλητικό. Ενοχλητικό γιατί αποκαλύπτει την ασύγγνωστη άγνοιά μας, τη δικιά μου οπωσδήποτε, τόσο στη Τέχνη, όσο και στη Πολιτική. Άγνοια που αφορά ανθρώπους που υπηρέτησαν το Θέατρο και τον Κινηματογράφο, δίνοντας παράλληλα τη μισή τους ψυχή στους κοινωνικούς αγώνες.
Ένας από αυτούς τουςανθρώπους, φίλες και φίλοι, είναι και ο Γιώργος Βιτσώρης. Το ότι ο Θεοδοσίου τον χαρακτηρίζει «άγνωστο», να σας πω την αλήθεια, δεν με κάνει να νιώθω και πολύ καλύτερα, όσον αφορά την άγνοιά μου – τον άνθρωπο ούτε που τον είχα ακουστά, το ομολογώ, και νά ο Θεοδοσίου, μού παρουσιάζει μια σχεδόν πλήρη βιογραφία του, κομπλέ με τις πηγές και την ιστορική της τεκμηρίωση, λες και τον επινόησε τον Βιτσώρη, σαν να βγάζει ένα πολύ ζωντανό λαγό μέσα από ένα πολύ παλιό καπέλο.
Ναι, λες και τον επινόησε, γιατί αυτός ο ταλαντούχος ηθοποιός και απροσκύνητος τροτσκιστής, που έδρεψε χειροκροτήματα από το κοινό, και σφαλιάρες από τους Ασφαλίτες και τους σταλινικούς για την πολιτική του δράση, πραγματικά έζησε μια μυθιστορηματική ζωή. Είναι απορίας άξιον το γιατί δεν ξέρουμε περισσότερα γιατο Γιώργο Βιτσώρη, που ο βίος του, τα πεπραγμένα και τα ανεκπλήρωτα όνειρά του, θα μπορούσαν να γεμίσουν τόμους ολόκληρους βιβλίων και κινηματογραφικών σεναρίων.Ο Θεοδοσίου απορεί κι αυτός, αφήνοντας να πλανάται μια εσάνς σκοπιμότητας. Μήπως ο Αρχειομαρξιστής Γιώργος Βιτσώρης ενόχλησε κάποιους τόσο πολύ, ώστε να εξαφανίσουν ακόμα και τα ίχνη της μνήμης τους, μετά τον θάνατό του το 1954 στη Γαλλία, σε ηλικία μόλις 55 ετών; Μήπως κάποιοι σκότωσαν το νεκρό ηθοποιό;
Πάντως, αν και γνωρίζουμε, όπως λέει ο συγγραφέας, πως ο Βιτσώρης ενταφιάστηκε, ύστερα από δική του επιθυμία, στο Cimetiere deThiais, στα περίχωρα του Παρισιού, κοντά στον δολοφονημένο από τον Στάλιν γιο του Τρότσκι, Λεόν Σεντόφ, σήμερα ο τάφος του δεν υπάρχει. Ούτε και καμιά νεκρολογία γι’ αυτόν στο επίσημο περιοδικό της Τετάρτης Διεθνούς. Ο Θεοδοσίου δεν εντόπισε τίποτα ούτε και σε κανένα άλλο τροτσκιστικό έντυπο – «σαν να μην υπήρξε ποτέ», καταλήγει ο Νίκος.
Ωστόσο, πράγματι υπήρξε, και μάλιστα εκκωφαντικά. Ο Θεοδοσίου, με την υπομονή και την επιμονή αρχαιολόγου, ανασύστησε τη ζωή του Γιώργου Βιτσώρη, συνθέτοντάς την, σαν παζλ, με τους καρπούς της έρευνάς του: από θεατρικά προγράμματα και κνηματογραφικές αφίσες, μέχρι τα πρωτοσέλιδα εφημερίδων του αρχειομαρξιστικού χώρου: φανταστείτε ένα κολάζ ψηφίδων, θραυσμάτων καλύτερα, μιας ασφυκτικά πλούσιας ζωής, διανθισμένο με παλιές ασπρόμαυρες φωτογραφίες από τον ιδιωτικό και δημόσιο βίο του Βιτσώρη, που όλα μαζί σχηματίζουν έναπρόσωπο.
Μεγάλο μέτωπο, διεισδυτικά, φλεγόμενα μάτια, πικραμένο, σφιγμένο στόμα: η τοπιογραφία του προσώπου ενός ανθρώπου που δίνεται, που αναλώνεται, που προσφέρει συνεχώς, προς το κοινό του, την οικογένειά του, τους συντρόφους του, την ιδεολογία του, την πατρίδα του, προς την Αντίσταση εναντίον του Άξονα…
Ναι, αυτή η βιογραφία είναι το πορτρέτο εκείνου του ανθρώπου που από τη μια έκανε μεγάλη εντύπωση στον Λέον Τρότσκι όταν τον συνάντησε στην εξορία, που έλαβε τιμητικό δίπλωμα υπογεγραμμένο από τον Σαρλ Ντε Γκολ για τις υπηρεσίες του στην γαλλική Εθνική Αντίσταση, κι από την άλλη έζησε ένα μεγάλο μέρος της ζωής του διωκόμενος, παράνομος και ενδεής, αναγκαζόμενος να φτιάχνει διακοσμητικά αντικείμενα για να επιβιώσει… Ποιός; Αυτός ο ηθοποιός που ανέβηκε στο σανίδι με την Κυβέλη και την Κοτοπούλη, ενώ συνομιλούσε με τον Πιέρ Πρεβέρ, τον Ζαν Πολ Σαρτρ και τη Σιμόν ντε Μποβουάρ…
Η βιογραφία του Βιτσώρη είναι ένα εντυπωσιακό έργο, που είναι εμφανές πως έφτασε στα χέρια μας μετά από μεγάλο κόπο. Βέβαια, δεν θα περίμενα τίποτα λιγότερο από το Νίκο τον Θεοδοσίου, τον συγγραφέα και σκηνοθέτη, που μαζί με τον Σπύρου και τον Κωνσταντόπουλο αποτελούν την Αγία Τριάδα του τόσο επιτυχημένου Φεστιβάλ Ολυμπίας για Παιδιά και Νέους. Παλιός γνώριμος ο Νίκος, είναι ένας άνθρωπος επίμονος και μεθοδικός, που έχει ταχθεί στο να διαφυλάξει, να διασώσει τη μνήμη στα οπτικοακουστικά: αντιγράφω ένα απόσπασμα από το σύντομο βιογραφικό του, όπως δημοσιεύεται στο μπλογκ του – σύντομο, γιατί το εκτενές με τις σπουδές του Νίκου και τους πλήρεις τίτλους των εκδόσεων και των ταινιών που φέρουν την υπογραφή του πιάνει σελίδες ολόκληρες. Λέει λοιπόν ο Θεοδοσίου: «Το συγγραφικό έργο του εκτείνεται από τη λογοτεχνία ως την ιστορική έρευνα με ιδιαίτερη προσήλωση στην ιστορία των κινηματογράφων στην Ελλάδα. Στον κινηματογράφο είναι προσανατολισμένος στην σκηνοθεσία ντοκιμαντέρ με πολλές συμμετοχές σε Φεστιβάλ. Έχει επεξεργαστεί και κατευθύνει εκπαιδευτικά προγράμματα κινηματογράφου για παιδιά, έχει κάνει εισηγήσεις σε πολλά συνέδρια με θέμα την οπτικοακουστική παιδεία των νέων, δημοσιεύσεις σε περιοδικά κι έχει καθοδηγήσει κινηματογραφικά εργαστήρια, στην Ελλάδα και το εξωτερικό».
Αυτά τα ολίγα από εμένα. Απλώς δράττομαι της ευκαιρίας για να ξαναπώ: ο Νίκος ο Θεδοσίου κατάφερε να μειώσει ακόμα περισσότερο τη διαθέσιμη μνήμη του εγκεφάλου μου, αναγκάζοντάς με να θυμάμαι τον Γιώργο τον Βιτσώρη. Είναι το λιγότερο που μπορώ να κάνω γι’ αυτόν για να εξιλεωθώ για την άγνοιά μου.
ΝΙΚΟΣ ΘΕΟΔΟΣΙΟΥ 