Συνέντευξη στον «Πολίτη»

(Μια συνέντευξη του Νίκου Θεοδοσίου που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα ΠΟΛΙΤΗΣ της Κύπρου στις 22 Ιανουαρίου 2007)

Πως μια κακή ταινία του Peter Sellers βρυκολακιάζει στο Κάστρο της Κερύνειας και στις σελίδες της κυπριακής ιστορίας

Κατασκοπευτική ταινία ή απλώς μια παρωδία;

«Φάντασμα το καταμεσήμερο»… Μετάφραση από τον αγγλικό τίτλο της ταινίας με πρωταγωνιστή τον Peter Sellers, «Ghost in the Noonday Sun»… Ένας τίτλος που παραπέμπει σε έργο τρόμου, μια ταινία πειρατική, μεταφορικά και κυριολεκτικά, που μεταφέρει επί της οθόνης μια παιδική νουβέλα… Είναι η χειρότερη ταινία του Peter Sellers, σύμφωνα με τις κριτικές που απέσπασε. «Το πιο γελοίο πράγμα σε αυτή τη θλιβερή παρωδία είναι το όνομα του χαρακτήρα που υποδύεται ο Sellers, Captain Dick Scratcher (το dick για το ανδρικό γεννητικό όργανο και το Scratcher για το… ξύστης). Σχεδόν τα πάντα είναι άσχημα σε αυτή την ταινία: Η ηθοποιία, το σενάριο, ο ήχος. Πλοκή δεν υπάρχει. Ο Dick Scratcher σκοτώνει έναν πειρατή, παίρνει τον χάρτη του θησαυρού και αυτοανακηρύσσεται σε καπετάνιο επειδή κατέχει τον χάρτη και ψάχνει τον θησαυρό… Το αποκορύφωμα της γελοιότητας σ’ αυτή την καταστροφική ταινία είναι πως γυρίστηκε το 1973, δεν βγήκε ποτέ στις αίθουσες και κυκλοφόρησε σε βίντεο 10 χρόνια μετά στις ΗΠΑ και 20 χρόνια μετά στην Βρετανία!

Μυστική… συμπαραγωγή;

Τα πιο πάνω είναι ενδεχομένως γνωστά σε όσους ασχολούνται με τον κινηματογράφο και για πολλούς αδιάφορα. Πολλές οι κακές ταινίες από καλούς ηθοποιούς και σίγουρα δεν είναι η μόνη ταινία που τελικά δεν βγήκε στο σινεμά! Γιατί αποφασίσαμε να ξεθάψουμε αυτή τη συμπαραγωγή Βρετανίας-ΗΠΑ;

• Πρώτον η ταινία αυτή γυρίστηκε στην Κερύνεια. Από τον Σεπτέμβριο μέχρι τον Νοέμβριο του 1973 σε μια περίοδο ταραχών τόσο για το κυπριακό γίγνεσθαι όσο και για την ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου.
• Δεύτερον, είχε κόστος υπερπαραγωγής- κτίστηκε μάλιστα για τις ανάγκες της ένα ολόκληρο ιρλανδικό χωριό το οποίο παρουσιάζεται για πέντε δευτερόλεπτα σε μια σκηνή- το οποίο κόστος βεβαίως δεν ανταποκρίνεται ούτε στο αποτέλεσμα, ούτε στα έσοδά της.
• Τρίτον, χρησιμοποιήθηκαν για τις ανάγκες της ένα σκάφος με αμερικανική σημαία, το οποίο κατά τον Τύπο της εποχής «περιπολούσε» στις ακτές της Κερύνειας.
• Τέταρτον, ο καπετάνιος του πλοίου φέρεται να είναι ο ίδιος που χρησιμοποιήθηκε για την απομάκρυνση από την Κύπρο με ταχύπλοο του υπαρχηγού της ΕΟΚΑ Β’ Γεώργιου Καρούσου.
• Πέμπτον, για τα γυρίσματα της ταινίας δόθηκε άδεια για χρήση του απόρθητου τότε, λόγω στρατιωτικής χρήσης, φρουρίου της Κερύνειας.
• Έκτον, Το μυστήριο που καλύπτει τις εταιρίες παραγωγής. Από τις τρεις εταιρείες παραγωγής που παρουσιάζονται στους τίτλους της ταινίας μόνο μία έχει σάρκα και οστά. Οι άλλες δύο δεν έχουν έργο. Τέλος  σε απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου της Κύπρου του καιρού εμφανίζεται και μια τέταρτη η οποία επίσης είναι ανύπαρκτη!

Όλα αυτά τα περίεργα ξετυλίγονται στην ταινία-ντοκιμαντέρ του Έλληνα σκηνοθέτη και ερευνητική Νίκου Θεοδοσίου, ο οποίος αποκαλύπτει σε συνέντευξή του στον «Π» όσα κατέδειξε η έρευνά του στο αντικείμενο. Η ταινία ετοιμάζεται για να πάρει μέρος  στο φεστιβάλ ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης.

Συγκαλυμμένη επιχείρηση;

• Πώς έγινε ν’ ασχοληθείτε με το συγκεκριμένο θέμα κ. Θεοδοσίου;
• Αφορμή αποτέλεσε η μαρτυρία ενός Έλληνα τεχνικού του κινηματογράφου, τον οποίο συνάντησα στα πλαίσια ερευνών για τον κινηματογράφο. Ασχολούμαι κυρίως με την κοινωνική διάσταση του κινηματογράφου και τα αποτελέσματα των ερευνών αποτυπώνονται σε άρθρα, βιβλία ή ταινίες. Στο βιβλίο μου «Πόλεμος και κινηματογράφος στην Ελλάδα» είχα ασχοληθεί με το θέμα των προπαγανδιστικών ταινιών που παράγονται από διάφορες χώρες προκειμένου να προωθήσουν μια πολιτική. Όταν έρχεται, λοιπόν, η πληροφορία ότι μία ταινία που γυρίστηκε στην Κύπρο το 1973 στην πραγματικότητα ήταν μια συγκαλυμμένη επιχείρηση μυστικών υπηρεσιών, εντυπωσιάστηκα. Για πρώτη φορά συναντούσα μια τέτοια χρήση του κινηματογράφου. Απέκτησα μια κόπια σε βίντεο αυτής της ταινίας και ψάχνοντας στοιχεία γύρω από αυτήν, διαπίστωσα ότι την κάλυπτε ήδη ένα αρκετά μεγάλο μυστήριο.
• Επειδή δεν βγήκε ποτέ στις αίθουσες;
• Αρχικά ναι. Ερεύνησα το ιστορικό μπακράουντ  της ταινίας, ασχολήθηκα δηλαδή με τα ιστορικά γεγονότα της περιόδου εκείνης. Έτσι ανακάλυψα ότι κάποιοι αποφάσισαν να ρίξουν πολλά χρήματα να γυριστεί μια ταινία στο πιο επισφαλές σημείο της υδρογείου. Στην Κύπρο, την περίοδο εκείνη, έχουμε την κορύφωση της σύγκρουσης της ΕΟΚΑ Β’ με τον Μακάριο. Ένοπλες επιθέσεις, ανατινάξεις κτιρίων, απαγωγές, βρίσκονται στην ημερήσια διάταξη. Απ’ την άλλη πλευρά, ολόκληρη η Μέση Ανατολή βρίσκεται σε αναβρασμό. Τις μέρες των γυρισμάτων της ταινίας, στις 6 Οκτωβρίου, ξεσπά κι ο πόλεμος του Yom Kippur, με αιφνιδιαστική επίθεση της Αιγύπτου και της Συρίας στο Ισραήλ. Την επόμενη μέρα λαβαίνει χώρα μια από τις πιο σοβαρές απόπειρες δολοφονίας του Μακάριου.Κι αναρωτιέται κάποιος: Ποιος αποφασίζει να έρθει να γυρίσει ταινία σε έναν τόπο που απ’ την μια μέρα στην άλλη μπορεί να γίνει πραξικόπημα και ν’ ακολουθήσει εισβολή, άρα να τιναχθεί η ταινία στον αέρα; Τη στιγμή που η ταινία μπορούσε να γυριστεί οπουδήποτε αλλού στη Μεσόγειο… Κάστρα πανομοιότυπα μ’ αυτό της Κερύνειας υπάρχουν πολλά. Από πολλές μαρτυρίες φαίνεται ότι οι συνθήκες γυρίσματος ήταν αλλοπρόσαλλες. Περίεργες συμπεριφορές του Σέλλερς που δεν πατά στα γυρίσματα, στη μέση της ταινίας τσακώνεται με τον σκηνοθέτη και τον διώχνει, καλεί εσπευσμένα τον Spike Milligan που αρχίζει να γράφει άλλες σκηνές και να τις σκηνοθετεί. Η διάρκεια των γυρισμάτων μεγαλώνει υπέρμετρα, ενώ δαπώνται υπέρογκα ποσά. Και κανείς από την παραγωγή δεν ενδιαφέται να βάλει τάξη σε αυτό το χάος.
• Υπάρχουν μαρτυρίες για όλα αυτά;
• Υπάρχουν μαρτυρίες σε βιβλία με αναμνήσεις όπως αυτό της μάνατζερ του Αυστραλού ηθοποιού Spike Milligan, Norma Farnes. Απ’ εκεί και μετά έχουμε τις μαρτυρίες των ανθρώπων που βρίσκονταν στην Κερύνεια τον καιρό εκείνο, θυμούνται πράγματα απ’ τα γυρίσματα ή συμμετείχαν με οποιοδήποτε τρόπο σε αυτά κι αυτά τα ψήγματα φαίνεται να συνθέτουν το παζλ. Τα γυρίσματα κάποια στιγμή διακόπηκαν, συγκεκριμένα γύρω στις 20 Νοέμβρίου 1973, δηλαδή τρεις μέρες μετά την εξέγερση του Πολυτεχνείου που οδήγησαν στην πτώση του Παπαδόπουλου, στην άνοδο του Ιωαννίδη που σήμαινε ότι η επιχείρηση για εκκαθάριση Μακαρίου έμπαινε στην τελική ευθεία. Δεν ξέρω αν είναι σύμπτωση ή είναι τυχαίο το γεγονός.
• Δαπανήθηκαν πολλά λεφτά για το φιλμ;
• Πάρα πολλά. Έφευγαν χρήματα και μάλιστα χωρίς παραστατικά, πράγμα εντελώς ακατανόητο σε οποιαδήποτε παραγωγή. Στους τίτλους της ταινίας (αυτή που βγήκε σε βίντεο) εμφανίζονται τρεις εταιρείες παραγωγής, εκ των οποίων η μία είναι πραγματική, με την έννοια ότι έχει παράξει έργο. Οι άλλες δύο αποτελούν μυστήριο. Στην Κύπρο τον καιρό εκείνο (αλλά αναφέρεται και στη διεθνή βιβλιογραφία) όλοι γνώρίζαν ότι ήταν μια παραγωγ’η της αμερικάνικης εταιρίας Κολούμπια η οποία όμως τότε βρισκόταν σε κατάσταση χρεωκοπίας. Και το μυστήριο μεγαλώνει  όταν εμφανίζεται και μια άλλη εταιρία. Στο τέλος των γυρισμάτων κάποιος Κύπριος εγείρει μια αγωγή στο Δικαστήριο για οικονομική αποζημίωση αναφορικά με ζημιές που προκλήθηκαν σε ταχύπλοα σκάφη που τους είχε ενοικιάσει. Το Ανώτατο Δικαστήριο της Λευκωσίας, που λειτουργούσε κι ως ναυτοδικείο, έβγαλε μια απόφαση για τη δέσμευση του πλοίου, απαγόρευσε την έξοδο από την χώρα δύο παραγωγών και στα δημοσιεύματα της εποχής βλέπουμε ότι η αγωγή στρέφεται προς μια εταιρεία παραγωγής η οποία είναι παντελώς ανύπαρκτη. Πρέπει να πούμε ότι αμέσως μετά την εισβολή, όταν άρχισαν να συνδέουν κάποια πράγματα και καταστάσεις, κυκλοφόρησαν έντονα οι φήμες ότι πρόκειται για μια κατασκοπευτική ταινία.
• Ίσως δηλαδή κάποιοι να δούλεψαν με πρόσχημα αυτή την ταινία ως μυστικοί πράκτορες;
• Ως σκέψη και ως υπόθεση. Κάτι όμως που ενισχύεται από την παρουσία μυστικών πρακτόρων όλων των μυστικών υπηρεσιών του κόσμου στην Κύπρο. Ως «περιβόλι κατασκόπων» χαρακτηρίζεται το νησί την εποχή εκείνη. Ίσως πολλοί να δούλεψαν με πρόσχημα αυτή την ταινία. Είναι μια μεγάλη, πλούσια παραγωγή,  η οποία δεν ανταποκρίνεται στα χρήματα που δαπανήθηκαν. Γίναν απίθανες και αδικαιολόγητες σπατάλες. Στήθηκε ένα ολόκληρο Ιρλανδέζικο χωριό με 15 σπίτια και το χωριό εμφανίζεται σε ένα μακρινό πλάνο για πέντε δευτερόλεπτα! Από την άλλη, το βασικό «εργαλείο» της δουλειάς που ήταν το πειρατικό πλοίο, ήταν ένα σαπιοκάραβο που με δυσκολία κινούνταν. Επίσης στο γύρισμα κινήθηκαν πολλοί άνθρωποι. Δούλεψαν 60 τεχνικοί και νοικιάστηκαν 45 αυτοκίνητα, σχεδόν όλα τα διαθέσιμα οχήματα από τρία γραφεία ενοικιάσεως στην Κύπρο με τα οποία κινούνταν ανεξέλεκτα. Επίσης νοικιάστηκαν πολλά σκάφη. Ταχύπλοα και βάρκες που αλώνιζαν την θάλασσα, αλλά όχι όλη τη θάλασσα της Κύπρου, τις κοντινές ακτές ανατολικά και δυτικά της Κερύνειας.
• Έχετε συγκεντρώσει στοιχεία από μαρτυρίες ανθρώπων που καταδεικνύουν τα πιο πάνω;
• Ναι υπάρχουν αρκετές μαρτυρίες ανθρώπων που είχαν κάποια σχέση ή απλώς ήταν μάρτυρες στα γεγονότα. Δυστυχώς  μου δώθηκαν πολλά στοιχεία προφορικά αλλά όχι μπροστά στην κάμερα. Κάποιος ανεξήγητος φόβος εξακολουθεί να υπάρχει και σήμερα.  Αυτές τις μαρτυρίες δεν μπορώ να τις αξιοποιήσω. Μέσα από την ταινία αναδεικνύεται το κλίμα της εποχής και τα δεκάδες ερωτήματα για το πώς ένα κινηματογραφικό έργο που προορίζεται για να μας διασκεδάσει, γίνεται ένα όχημα που έχει προκαλέσει δυστυχία.
• Στοιχεία όμως έχεις και για το καράβι, ονόματι SantaBarbara, το οποίο ήταν το πειρατικό του PeterSellers.
• Ήταν ένα σαπιοκάραβο που μετασκευάστηκε στην Ελλάδα. Ένα πλοίο αμερικάνικου νηολόγιου, όπως προκύπτει από τις φωτογραφίες όταν εισήρχετο στο Λιμάνι της Κερύνειας.  Μια εφημερίδα της εποχής, η Ελευθερία, έγραφε ότι «από χθες ξεκίνησε να περιπολεί το πειρατικό  στις ακτές της Κερύνειας». Το «περιπολεί» σε εισαγωγικά. Αλλά από τις μαρτυρίες προκύπτει ότι πράγματι περιπολούσε αριστερά και δεξιά της Κερύνειας. Κοντά στη διαβόητη παραλία του Πέντε Μιλίου έγιναν αρκετά γυρίσματα! Και στο κάστρο, φυσικά, που στρατιωτικός χώρος και συνεπώς ελεγχόμενος. Μπήκε πολύς κόσμος μέσα. Εκατοντάδες άτομα.
• Πληροφορίες έχεις όμως για πρόσωπα που συνδέουν την ταινία και με την ΕΟΚΑ Β’…
• Όχι άμεσα ή τουλάχιστον όχι με πολύ καθαρό τρόπο. Ο καπετάνιος τουSantaBarbaraείναι  ένα μυστηριώδες πρόσωπο. Ήταν κουμπάρος του Ανδρέα Ποταμιάνου. Παρέμεινε στην Κύπρο, παρότι τελείωσαν τα γυρίσματα και ήταν ο καπετάνιος του ταχύπλοου με το οποίο φυγαδεύτηκε ο αντικαταστάτης του Γρίβα, Γεώργιος Καρούσος από την Κύπρο. Έχει μια συνέχεια περίεργη αυτό το πράγμα , γιατί τέσσερις τουλάχιστον άνθρωποι σύμφωνα με την έρευνα που έχω κάνει, οι οποίοι είχαν εμπλοκή στην ταινία τους βλέπουμε να είναι μπλεγμένοι και στην ιστορία της φυγάδευσης του Καρούσου. Δεν γνωρίζω σε ποιο βαθμό συνδέονται οι δυο «επιχειρήσεις». Αυτό άλλωστε δεν αφορά τη συγκεκριμένη ταινία.
• Βρήκες δυσκολίες στη διάρκεια της έρευνάς σου;
• Συνάντησα ανθρώπους οι οποίοι αρνήθηκαν να μιλήσουν. Άλλοι μου είπαν πράγματα που αρνήθηκαν να τα επαναλάβουν μπροστά στην κάμερα, όπως ανέφερα και πιο πριν. Κάποιοι άλλοι μου έδωσαν παραπλανητικές πληροφορίες. Το πιο περίεργο όμως είναι ότι βρέθηκαν άνθρωποι οι οποίοι χωρίς να έχουν κανένα στοιχείο περι του αντιθέτου, ισχυρίστηκαν με σθένος ότι πρόκειται για μυθεύματα. Σα να ήθελαν να με αποτρέψουν να συνεχίσω. Γιατί;
• Που αποδίδεις αυτή τη συμπεριφορά;
• Στο ίδιο γεγονός που δεν ανοίγει ο φάκελος της Κύπρου. Η ιστορία αυτή που ξετυλίγεται στην ταινία μου, πιστεύω ότι είναι ένα στοιχείο του φακέλου της Κύπρου. Μια σελίδα, ίσως ένα ντοσιέ! Εγώ το καταθέτω. Άλλοι θα πρέπει να το αξιολογήσουν.

Advertisement