Ζητήματα για το βιβλίο«Περιστέρι, όψεις της ιστορίας της πόλης και του Δήμου» – Μια έκδοση του Δήμου Περιστερίου
Το 2019-20 ο Δήμος Περιστερίου αποφάσισε να εκδώσει ένα ογκώδες και πολυτελές βιβλίο, εν είδη λευκώματος, με τίτλο «Περιστέρι, Όψεις της ιστορίας της πόλης και του Δήμου». Αν και ο υπότιτλος του έργου «όψεις της ιστορίας» και όχι η ιστορία της πόλης, γεννούσε έναν προβληματισμό, υπήρχε ελπίδα πως το Περιστέρι θα αποχτούσε επιτέλους ένα βιβλίο ισάξιο της ιστορίας του.
Η ομάδα των δυο ιστορικών και της μιας αρχαιολόγου που ανέλαβαν τη συγγραφή εγγυόταν τουλάχιστον μια ολοκληρωμένη και επιστημονική προσέγγιση της ιστορίας, έστω… των «όψεών της».
Όμως η ανάγνωση του βιβλίου, που διακινείται έκτοτε αθόρυβα και επιλεκτικά, διέψευσε κάθε ελπίδα. Για την ακρίβεια ανέδειξε πως το δίγλωσσο (ελληνικά και αγγλικά) λεύκωμα του Δήμου, είναι ένα πολύ κακής ποιότητας κατασκεύασμα που βρίθει ανακριβειών, ιστορικών διαστρεβλώσεων, επιφανειακό, χωρίς ιστορική συγκρότηση και ενίοτε τραγελαφικό!
Το τέλος του 2022 βρήκε το Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Ολυμπίας για παιδιά και νέους και την Camera Zizanio να επιστρέφουν στους παλιούς ρυθμούς, αυτούς που η πανδημία ανέστειλε για δυο χρόνια. Οι μηχανές πήραν μπρος, οθόνες φωτίστηκαν και οι αίθουσες ξαναγέμισαν με μικρούς και μεγάλους θεατές. Και να, εμφανίστηκαν και πάλι οι δεσμευμένες, προνομιούχες θέσεις για τα μέλη των κριτικών επιτροπών!
Αλλά ποιοι αποτελούν αυτές τις επιτροπές; Συνηθίζεται στα αντίστοιχα Φεστιβάλ Κινηματογράφου του εξωτερικού, πλάι στις διεθνείς κριτικές επιτροπές των επαγγελματιών να υπάρχουν και οι κριτικές επιτροπές των παιδιών. Ο αριθμός των μελών των επιτροπών ποικίλει από φεστιβάλ σε φεστιβάλ.
Οι δημιουργοί δίνουν ιδιαίτερη σημασία στα βραβεία των παιδιών καθώς αυτά αποτελούν το πραγματικό κοινό τους και ανυπομονούν για τη γνώμη τους. Συχνά μάλιστα παρατηρείται το φαινόμενο τα βραβεία των «μικρών» να διαφοροποιούνται από αυτά των «μεγάλων». Γιατί τα κριτήριά τους διαφέρουν.
Στο δικό μας Φεστιβάλ συμμετέχουν δεκάδες παιδιά και νέοι. Υπάρχουν ξεχωριστές επιτροπές για τα διαφορετικά τμήματα του Φεστιβάλ Ολυμπίας όπως για τις ταινίες μυθοπλασίας, μικρού μήκους, ανιμέσιον και ντοκιμαντέρ. Για την Camera Zizanio υπάρχουν δυο επιτροπές, μια το ελληνικό τμήμα και μια άλλη για το ευρωπαϊκό και το διεθνές.
Αυτό που κάνει τις επιτροπές των παιδιών στην Ελλάδα να ξεχωρίζουν είναι η παιδαγωγική τους διάσταση. Οι «μικροί» δεν καλούνται να μιμηθούν τους «μεγάλους». Δεν είναι οι «σοφοί» με τις απόλυτες κινηματογραφικές γνώσεις. Τα παιδιά πλαισιώνονται πάντα από εκπαιδευτικούς με πείρα στον κινηματογράφο και επαγγελματίες του χώρου. Οι επιτροπές λειτουργούν ως κινηματογραφικά εργαστήρια,. Οι ταινίες αποτελούν την αφορμή για μεγάλες συζητήσεις, μετά το τέλος κάθε προβολής, πάνω σε ζητήματα αισθητικής και τεχνικής του κινηματογράφου. Και στη βάση αυτών των γνώσεων τα παιδιά, ελεύθερα αποφασίζουν για τα βραβεία που θα δώσουν.
Η ελευθερία έκφρασης της γνώμης τους οδηγεί σε αποτελέσματα που μπορεί να ξενίζουν έναν ενήλικα. Ειδικά στην Camera Zizanio όπου έχουμε ταινίες που έχουν δημιουργήσει παιδιά. Εδώ δεν μπορεί να ισχύουν τα ίδια κριτήρια που ισχύουν για τις ταινίες των επαγγελματιών. Γιατί αυτές οι ταινίες δεν έχουν πίσω τους κάποιο πολυπληθές και εξειδικευμένο συνεργείο πλήρως εξοπλισμένο. Συχνά το μόνο μέσο έκφρασης είναι ένα κινητό τηλέφωνο! Άρα το πιο ουσιαστικό σε αυτές τις δημιουργίες είναι αυτό που θέλουν να εκφράσουν τα παιδιά χρησιμοποιώντας εικόνες και ήχους.
Η Camera Zizanio δεν είναι ένα τυπικό φεστιβάλ και πολύ περισσότερο ένας σχολικός διαγωνισμός. Είναι μια «Συνάντηση», ένα σταυροδρόμι, ένας τόπος γνωριμίας, ανταλλαγών και δημιουργίας σε απόλυτο πνεύμα ελευθερίας. Ανοιχτός στην κοινωνία, πάνω από σύνορα, πέρα από στερεότυπα και προκαταλήψεις, με σεβασμό στη διαφορετικότητα.
Οι ταινίες που έχουν επιλεγεί αποτελούν τη αυθεντική φωνή των νέων. Είναι έργα των ίδιων των παιδιών κι όχι έργα στα οποία συμμετέχουν παιδιά. Αναδεικνύουν τους προβληματισμούς, τις ανησυχίες, τις διεκδικήσεις, τις σκέψεις για το μέλλον. Και μ αυτό τον τρόπο δίνουν το στίγμα της εποχής μας.
Και αυτό αντανακλάται στις αποφάσεις των επιτροπών. Έτσι βλέπουμε ξεχωρίζουν ταινίες που δεν είναι μεν άρτιες τεχνικά και καλλιτεχνικά αλλά έχουν να πουν κάτι περισσότερο για τη ζωή τους, τις σύγχρονες προκλήσεις, τα όνειρά τους. Κι αυτό είναι το πιο σημαντικό.
Άλλωστε η διαδικασία βράβευσης στην Camera Zizanio είναι ένα δευτερεύον στοιχείο που απλά αποσκοπεί στην ανάδειξη έργων που περιέχουν τα παραπάνω στοιχεία και αποτελούν κίνητρο για τη συνέχιση του υπέροχου ταξιδιού της δημιουργίας.
Τα παιδιά που συμμετέχουν στις κριτικές επιτροπές, και ποτέ δεν είναι τα ίδια, τα βλέπουμε τα επόμενα χρόνια να θέλουν να προχωρήσουν παραπέρα και να εμπλέκονται σε άλλες δράσεις του Φεστιβάλ, όπως τα κινηματογραφικά εργαστήρια, αποκτώντας νέες εμπειρίες και όχι μόνο κινηματογραφικές.
Πόσοι είδαν για πρώτη φορά κινηματογράφο και δεν μαγεύτηκαν; Σίγουρα ελάχιστοι. Το λευκό πανί, όπου κι αν στηνόταν, σ’ ένα άχαρο καφενείο, μια πλατεία ή μια φτωχή αίθουσα, γινόταν το όχημα για ένα ταξίδι στο όνειρο. Κι αυτό δεν άφηνε ασυγκίνητο κανέναν.
Κάποιοι, μικροί, έκαναν ένα βήμα παραπέρα. Τη μαγεία που έζησαν αποφάσισαν να την κάνουν επάγγελμα. Έγιναν κινηματογραφιστές για να φέρουν, αυτό που αγάπησαν, σε όσο το δυνατόν περισσότερους ανθρώπους.
Τις ιστορίες τεσσάρων παιδιών που άφησαν το άβολο κάθισμα του θεατή και πήραν θέση πίσω από τη μηχανή προβολής, αφηγείται αυτό το βιβλίο. Ιστορίες πραγματικές που μοιάζουν με παραμύθι.
Η ιστορία του Λευτέρη, οχτάχρονου πρόσφυγα από τη Σμύρνη που μια σάπια κολοκύθα τον έφερε στο σινεμά του Πειραιά. Κι αυτή με τη σειρά της στο δικό του σινεμά στο Νέο Κόσμο όπου το λουρί μιας γεννήτριας έγινε το καθημερινό άγχος. Αν σταμάταγε, η μαγεία χανόταν.
Η ιστορία του Τέρπου, που δεν έβαλε μυαλό όταν πήγε να βάλει φωτιά στο σπίτι του από τον αυτοσχέδιο κινηματογράφο του. Συνέχισε μετά τον πόλεμο με σαραβαλάκια αυτοκίνητα ή γαϊδουράκια να μεταφέρει την «αρχαία» μηχανή του για να παίξει σινεμά και στα πιο απομακρυσμένα χωριά της Λέσβου και της Λήμνου. Και έπρεπε να αποδείξει πως ο κινηματογράφος του ήταν ακίνδυνος γιατί το φιλμ τότε ήταν εύφλεκτο!
Ο Παναγιώτης, έμαθε κινηματογράφο από τον Αγκόπ, Αρμένη πρόσφυγα. Και τρελαινόταν όταν οι γυναίκες έμπαιναν με κεριά αναμμένα στον εφήμερο σινεμά για να δουν τα «Πάθη του Χριστού» και μετέτρεπαν το καφενείο σε εκκλησία!
Για τον Τάκη τον Αβόρανη, εξπέρ στην «κοντραμπάντα», όλα πήγαιναν θαυμάσια και τους χουντικούς χωροφύλακες μπορούσε να τους ξεγελά, και τον Ξανθόπουλο να παίζει παράνομα αλλά… ήρθε η τηλεόραση κι οι θεατές χάθηκαν. Έπρεπε ν αλλάξει επάγγελμα. Κάποιος άλλος θα έπαιρνε τη θέση του.
Οι ιστορίες των τεσσάρων παιδιών, ιστορίες για το σινεμά της μεγάλης οθόνης και του σελιλόϊντ , τρέχουν παράλληλα με τη μεγάλη ιστορία. Μια ιστορία που σημαδεύτηκε από μεγάλα γεγονότα όπως τη Μικρασιατική Καταστροφή και το τεράστιο προσφυγικό κύμα, την Κατοχή και τον Εμφύλιο, τη Χούντα των Συνταγματαρχών.
Το βιβλίο συμπληρώνεται και με ένα γλωσσάρι με όρους του κινηματογράφου, που ηχούν περίεργα σήμερα, καθώς η ψηφιακή προβολή δημιούργησε ένα νέο τοπίο. Έτσι αυτό το βιβλίο μπορεί να γίνει ένα χρήσιμο εκπαιδευτικό εργαλείο και αυτός είναι ο λόγος που το «Σκασιαρχείο» αποφάσισε να το εκδώσει.
Δεν αποτελεί παράδοξο η κόπια μιας κινηματογραφική ταινίας να χάνεται και να μένουν απ αυτήν μόνο μερικές μνήμες ή κάποιες γραπτές αναφορές. Ίσως και μια δυο φωτογραφίες. Έχει συμβεί αρκετές φορές, κυρίως με τις ταινίες του βωβού κινηματογράφου. Όμως να εξαφανίζεται εντελώς και να μην υπάρχει ούτε ως απλή αναφορά στην εργογραφία του δημιουργού, μάλλον είναι από τα πολύ σπάνια φαινόμενα.
(Δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα των Συντακτών της 1/11/2022 στο ένθετο Το Σκασιαρχείο)
Το 1963 κυκλοφόρησε ένα βιβλίο με τίτλο «Το σχολείο γιορτάζει σήμερα» και υπότιτλο «Ομιλίες- σκετς- ποιήματα για όλες τις σχολικές γιορτές». Το υπογράφουν οι δάσκαλοι Βασίλης Αποστολόπουλος, Γιάννης. Βραχάς και Δημοσθένης Νασούλης. Αντίστοιχα βιβλία, που λειτουργούσαν ως βοηθήματα (τυφλοσούρτες) των εκπαιδευτικών για τις καθιερωμένες γιορτές στα σχολεία, υπάρχουν αρκετά. Αυτό όμως που κάνει το συγκεκριμένο βιβλίο να ξεχωρίζει είναι πως προτείνει γιορτές που ξεφεύγουν από το επίσημο εορτολόγιο και είναι άμεσα δεμένες με την πράξη των παιδιών..
Σε αυτό το βιβλίο, γράφουν στο σύντομο πρόλογο, «Θα βρεις πολλές γιορτές βγαλμένες από τη ζωή του σχολείου. (…). Η κάθε γιορτή έχει πραγματικό περιεχόμενο που το έζησε το ίδιο το παιδί μέσα στο σχολείο. Οι γιορτές μας είναι ξέσπασμα χαράς, που γεννήθηκε μέσα από την ψυχή των παιδιών, απ την ίδια της δική τους εργασία».
Μια γιορτή που προτείνουν, και ξεχωρίζει από τις άλλες, είναι μια γιορτή για τον κινηματογράφο! Kι αυτό σε μια εποχή που ο κινηματογράφος θεωρείται ως ο μεγαλύτερος κίνδυνος για τα παιδιά. Εξαίρεση βέβαια αποτελούσαν κάποιοι φωτεινοί παιδαγωγοί όπως ο Κώστας Σωτηρίου, η Ειρήνη Παϊδούση και μερικοί άλλοι.
Στο σχετικό κεφάλαιο του βιβλίου τους έχουν συμπεριλάβει: ένα σχέδιο ομιλίας του δασκάλου, ένα σχέδιο ομιλίας μαθητή, δυο σκετσάκια με ήρωες μαθητές αλλά μια «προσευχή» προς τον Άη Βασίλη, πάντα σχετική με τον κινηματογράφο.
Το σχέδιο ομιλίας του Δασκάλου, φαίνεται πως στηρίζεται στην άμεση εμπειρία του ενός από τους συγγραφείς και στον αγώνα που έκανε για να αποκτήσει το σχολείο του (πιθανόν στο Κερατσίνι) μια μηχανή προβολής για να στήσουν ένα σχολικό κινηματογράφο.
Ο τύπος του σχολικού κινηματογράφου που περιγράφεται παραπέμπει στον τρόπο που ο Σελεστέν Φρενέ αντιμετώπισε τον κινηματογράφο το 1925, ως ένα ζωντανό εκπαιδευτικό εργαλείο. Μόνο που ο Φρενέ δεν έμεινε σε αυτό το στάδιο. Εκτός από τη μηχανή προβολής εισήγαγε στην τάξη και την κάμερα.
Με την κάμερα οι μαθητές παύουν να είναι απλοί δέκτες- θεατές και γίνονται δημιουργοί. Παράγουν τις δικές τους εικόνες. Τα ελεύθερα κείμενα, βασικό στοιχείο της διασχολικής αλληλογραφίας- επικοινωνίας αλλά και ανοίγματος του σχολείου στην κοινωνία, επεκτείνονται τώρα στο χώρο και το χρόνο μέσα από τα κινηματογραφικά φιλμάκια.
Επεκτείνοντας παραπέρα την ιδέα του Φρενέ τα μεταπολεμικά χρόνια, ο Φερνάν Ντελινί, αναδεικνύει την κινηματογραφική δημιουργία ως ένα ουσιαστικό παιδαγωγικό «όπλο». Ο κινηματογράφος, όπως γράφει, «είναι «γλώσσα» ακόμα πιο σημαντική για εμάς τους εκπαιδευτικούς που έχουμε να κάνουμε με εφήβους, οι περισσότεροι από τους οποίους δεν χρησιμοποιούν σχεδόν ή καθόλου το γραπτό λόγο, λόγω έλλειψης επαρκούς διδασκαλίας, και κάνουν περιορισμένη χρήση του προφορικού λόγου, περιορισμένη όχι σε πλούτο, αλλά στην ουσιαστική αξία των λέξεων και φράσεων.
Αυτά τα έγραφε το 1954 αλλά φαίνεται πως ισχύουν στο πολλαπλάσιο στην εποχή του tic-toc.
Σήμερα που ο κινηματογράφος απομακρύνεται όλο και περισσότερο ενώ κυριαρχούν οι ψηφιακές εικόνες αλλά όχι ο κινηματογράφος ως κοινωνική σχέση και δημιουργικό εργαλείο, είναι ανάγκη να τον ανακαλύψουμε και πάλι.
Γι αυτό η πρόταση των τριών ελλήνων δασκάλων για μια γιορτή κινηματογράφου μέσα στο σχολείο, – κάτι που φυσικά δεν θεσμοθετήθηκε ποτέ- παραμένει σε ισχύ και σήμερα. Πιο αναγκαία ποτέ άλλοτε.
(Μία σύντομη αναφορά στη σχέση του κινηματογράφου με το σχολείο στην Ελλάδα τον 20 αιώνα. Χρησιμοποιήθηκε στην παρουσίαση του βιβλίου «Όταν ο κινηματογράφος πήγε σχολείο και γύρισε με κλάματα» στο Κάρλοβατς της Κροατίας τον Σεπτέμβριο του 2022)
Το βιβλίο έχει τίτλο «Όταν ο κινηματογράφος πήγε σχολείο και γύρισε με κλάματα». Και φυσικά υπονοεί ότι ο κινηματογράφος δεν είχε μια ομαλή και ευχάριστη σχέση με το δημόσιο σχολείο. Γιατί, μετά τα πρώτα χρόνια του εντυπωσιασμού για τη νέα εφεύρεση, άρχισε η περίοδος της καχυποψίας και της αμφισβήτησης από τη μεριά του κράτους που ήθελε ένα απόλυτα ελεγχόμενο εκπαιδευτικό σύστημα. Αντίθετα, απ τις προοδευτικές δυνάμεις, αναπτύσσονται απόψεις υπέρ του κινηματογράφου ως ένα χρήσιμο εργαλείο σε μια ανανεωμένη εκπαίδευση. Έτσι αυτή η σύγκρουση κατέληξε ως ένα πολιτικό διακύβευμα που με διαφορετικές μορφές συνεχίζεται ως σήμερα. Όλα αυτά αποκαλύπτονται μέσα ένα χρονικό που αναπτύσσεται στις 150 σελίδες του βιβλίου και καλύπτει την περίοδο από το 1900 έως το 1997.
Μια ομιλία στην 14η θεματική εκδήλωση της «ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΔΙΑΣΩΣΗΣ ΙΣΤΟΡΙΚΩΝ ΑΡΧΕΙΩΝ (Ε.Δ.Ι.Α.) ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ 1940-1974» με θέμα ΚΟΡΕΣΤΙΑ:χώρος, μνήμη, ιστορία. Η εκδήλωση πραγματοποιήθηκε το Σάββατο 27 Αυγούστου 2022, στο Δημαρχείο Δήμου Καστοριάς
Επισκέφθηκα τα Κορέστεια για πρώτη φορά το 2009. Η επίσκεψή μου συνδεόταν με την πρόθεσή μου να κάνω ένα ντοκιμαντέρ για το χωριό των Ελλήνων πολιτικών προσφύγων στην Ουγγαρία, το χωριό «Μπελογιάννης».
Αθόρυβα ένα νέο Φεστιβάλ Κινηματογράφου αρχίζει να στεριώνει και αυτό είναι μια επιτυχία γιατί το εγχείρημα δεν ήταν εύκολο. Μιλάμε για το Διεθνές Φεστιβάλ Ταινιών Μικρού Μήκους Δρόπολης η δεύτερη διοργάνωση του οποίου θα πραγματοποιηθεί από τις 9 ως τις 12 Αυγούστου.
Η ιδιαίτερη αξία αυτού του Φεστιβάλ, σε αντίθεση με τα πάμπολλα που γίνονται κάθε καλοκαίρι στη χώρα μας, είναι πως διεξάγεται στα χωριά της ελληνικής μειονότητας της Αλβανίας, και αποτελεί ουσιαστικά την πρώτη σημαντική πολιτιστική δράση σε αυτό τον τόπο.
Ιδρυτής του Φεστιβάλ είναι ο εικαστικός Κώστας Ζόγκα που δραστηριοποιείται στα Τίρανα και είναι ευρύτερα γνωστός για τις τηλεοπτικές εκπομπές για παιδιά στην Αλβανική τηλεόραση.
Διακηρυγμένος στόχος του Φεστιβάλ είναι να αποτελέσει «μια γέφυρα φιλίας, πολιτισμού, διαλόγου για τον κινηματογράφο της χώρας μας και της γειτονικής Ελλάδας.» Γι αυτό στο διαγωνιστικό πρόγραμμα του Φεστιβάλ έχουν επιλεγεί ταινίες μικρού μήκους από τις δυο χώρες.
Και η κριτική επιτροπή είναι μικτή. Φέτος αποτελείται από τους Σοφία Γεωργιάδου που εκπροσωπεί το Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Δράμας, τον ηθοποιό Καραφίλ Σένα από τους Αγίους Σαράντα που δραστηριοποιείται στο θέατρο και τον κινηματογράφο στην Ελλάδα και την Αλβανία και τον κινηματογραφιστή και ιδρυτή του «Καραβανιού της Πολυφωνίας» Αλέξανδρο Λαμπρίδη.
Καθώς στόχος του Φεστιβάλ είναι να εμπλακούν στη διοργάνωση όλο και περισσότερα χωριά, φέτος οι επίσημες προβολές θα γίνονται τα βράδια στο χωριό Καλογραντζή ενώ τα εργαστήρια και οι παράλληλες εκδηλώσεις στη Δερβιτσάνη. Η τελετή έναρξης θα γίνει στις 9/8/ 2022 στο αρχαίο θέατρο της Αδριανούπολης που βρίσκεται στα Σωφράτικα της Κάτω Δρόπολης αναδεικνύοντας ένα χώρο ιδιαίτερης αρχαιολογικής αξίας.
Πέρα από τον διπλάσιο αριθμό ταινιών το φετινό Φεστιβάλ δίνει ιδιαίτερη βάση στα εργαστήρια για παιδιά δίνοντάς τους δημιουργικές διεξόδους σε μια περιοχή που είναι έντονα τα σημάδια της εγκατάλειψης κυρίως λόγω της μεγάλης μετανάστευσης.
Το φεστιβάλ οργανώνεται από το Κέντρο «MADI ART» με την υποστήριξη του Δήμου Δερόπολης, του Υπουργείου Πολιτισμού της Αλβανίας, της Ελληνικής Πρεσβείας στα Τίρανα, του Ελληνικού Προξενείου στο Αργυρόκαστρο και τοπικών επιχειρήσεων. Ευρεία είναι και η υποστήριξη στο Φεστιβάλ από έλληνες και αλβανούς καλλιτέχνες.
Ο Ροβήρος Μανθούλης (δεξιά) και ο συναγωνιστής του στην ΕΠΟΝ Ευριπίδης Πόποτας
Μια μέρα του Ιούλη του 2018, ο Ροβήρος Μανθούλης μού ζήτησε να πάω μαζί του σε μια συνάντηση με ένα πρόσωπο που είχε να δει εβδομήντα χρόνια! Και για πρώτη φορά, μου ζήτησε να έχω κάμερα μαζί μου. Να καταγράψω την κουβέντα.
Τον έλεγαν Ευριπίδη και η πρώτη αλλά και τελευταία συνάντησή τους πήγαινε πίσω στο 1948. Είχε κρατήσει λίγα λεπτά αν όχι δευτερόλεπτα. Τόσο όσο να μεταφέρει ο Ευριπίδης, που μόλις είχε αποφυλακιστεί, ένα μήνυμα από τον Τάκη, που θα οδηγούνταν σε λίγο στο εκτελεστικό απόσπασμα. Ενα μήνυμα με τρεις λέξεις – αν το «ρε» μπορεί να θεωρηθεί λέξη. Ο Εμφύλιος μαινόταν.
ΝΙΚΟΣ ΘΕΟΔΟΣΙΟΥ 