Το βουνό με τις «μαγικές εικόνες»
Μαγική εικόνα 1
Στα αριστερά του αυτοκινητόδρομου που οδηγεί από την Καστοριά στις Πρέσπες συναντάς το ερειπωμένο χωριό Γάβρος με τα εντυπωσιακά πλινθόκτιστα σπίτια. Συγκλονιστικές εικόνες που παραπέμπουν σε πόλεμο καθώς ο τόπος μοιάζει βομβαρδισμένος. Χρησιμοποιήθηκε για ντεκόρ σε ταινίες του Παντελή Βούλγαρη. Μόνο που η ερήμωσή του δεν έχει αφορμή κανέναν από τους γνωστούς πολέμους. Το παλιό του όνομα ήταν Γκάμπρες. Εξελληνίστηκε σε Γαβρέσι και στη συνέχεια σε Γάβρος. Από την άλλη μεριά του δρόμου φτιάχτηκε ο Νέος Οικισμός με χωρίς ίχνος τοπικού χρώματος όπου μεταφέρθηκαν όλοι οι «ντόπιοι» κάτοικοι του Γάβρου και αναμίχθηκαν με τους μικρασιάτες πρόσφυγες διπλανών χωριών. Το παλιό χωριό καταρρέει χρόνο με το χρόνο. Οι πλίνθοι ξαναγίνονται χώμα.
Στον αυτοκινητόδρομο υπάρχει ακόμα το φυλάκιο του στρατού, ουσιαστικά ένα συνοριακό φυλάκιο έστω κι αν βρίσκονταν χιλιόμετρα μακριά από τα σύνορα με την Αλβανία. Μέχρι πριν μερικά χρόνια χρειάζονταν να δείξεις ειδική άδεια για να μπορέσεις να περάσεις στο Γάβρο και άλλα «προστατευόμενα» χωριά. Σήμερα το φυλάκιο έχει μετατραπεί σε Κέντρο Εξυπηρέτησης Πολιτών! Πιο ευφάνταστη αλλαγή χρήσης δεν μπορούσε να γίνει.
Εδώ είναι Μακεδονία.
Μαγική εικόνα 2
Μια ματιά στον χάρτη (αγορασμένο σε περίπτερο της Καστοριάς) σε προδιαθέτει για τα «μυστικά» του ενδότερου Γράμμου – από Νεστόριο και μέσα: ερείπια Περιστεράς, ερείπια Μαυρόκαμπου, ερείπια Λιτσιστέρι, ερείπια Γλυκονερίου, ερείπια Λιβαδότοπου, ερείπια Γιαννοχωρίου, ερείπια Μονόπυλου, ερείπια Τρίλοφου, ερείπια Φούσιας, ερείπια Αγ. Ζαχαρίου, ερείπια Παλαιοχωρίου… Τι έμεινε;
Μαγική εικόνα 3
Στο δρόμο που ανηφορίζει από το Νεστόριο παράλληλα με τον Αλιάκμονα συναντάς μια διασταύρωση. Μια πινακίδα υποδεικνύει ποια χωριά θα συναντήσεις αν ακολουθήσεις αυτό τον χωματόδρομο. Το τελευταίο έχει αφαιρεθεί βίαια γδέρνοντας τη λαμαρίνα με αιχμηρό αντικείμενο. Από «λάθος» είχε γραφτεί «Σλήμνιτσα». Η διόρθωση ήταν αναγκαία γιατί σλάβικα ονόματα δεν πρέπει να υπάρχουν στην περιοχή. Κανονικά θα έπρεπε να γράφει Τρίλοφο!
Μαγική εικόνα 4
Λιβαδοτόπι. Το παλιό του όνομα Όμοτσκο. Τέσσερα πέντε νεόκτιστα σπίτια σου δίνουν την εντύπωση ενός ζωντανού οικισμού. Είναι μόνο τα σημάδια της προσπάθειας κάποιων παλιών κατοίκων (πολιτικών προσφύγων στις Ανατολικές χώρες) να σπάσουν τη σιγή του θανάτου που επιβλήθηκε στον τόπο. Τίποτα άλλο. Δεν υπάρχουν μόνιμοι κάτοικοι. Το χωριό, όπως και υπόλοιπα της περιοχής, ισοπεδώθηκε από τον ελληνικό στρατό το 1949, μόλις τέλειωσε αυτό που έμεινε στην ιστορία ως «εμφύλιος πόλεμος». “Για να μην ξαναγίνει αντάρτικο”, μας εξηγεί ο Πέτρος Κοάνης, πολιτικός πρόσφυγας στη Ρουμανία. Το μοναδικό χτίσμα από το παλιό χωριό που σώθηκε από την καταστροφή είναι το μικρό καμπαναριό της εκκλησίας.
Μαγική εικόνα 5
Γιαννοχώρι. Παλιά ονομασία Γιανόβενι.
Τίποτα.
Μαγική εικόνα 6
Μονόπυλο. Παλιό όνομα Πελκάτι.
Το αυτοκίνητο δε μπορεί να φτάσει και πας με τα πόδια. Μια νεόκτιστη εκκλησία κι εδώ είναι το μοναδικό «σημάδι» ότι κάποτε υπήρχε ένα μεγάλο χωριό με δίπατα πέτρινα σπίτια.
Έχουν ισοπεδωθεί όλα. Κάπου ξεχωρίζει η γωνιά ενός σπιτιού.
Σε κάποιο σωρό από πέτρες μπορείς να βρεις τη μισοσαπισμένη κάσα μιας πόρτας.
Βρίσκεις και σφαίρες. Ημερομηνία κατασκευής 1945.
Μαγική εικόνα 7
Ο Γράμμος, γράφουν, «συμπεριλαμβάνεται στις σημαντικότερες φυσικές περιοχές στην Ελλάδα λόγω της μεγάλης οικολογικής και αισθητικής του αξίας.» Ανήκει στο δίκτυο Natura 200 της Ε.Ε. Και φυσικά δεν γίνεται τίποτα για την προστασία του.
Για να μην υπάρχουν επισκέπτες κυκλοφορούν συνεχώς φήμες ότι υπάρχουν ακόμα ενεργά ναρκοπέδια.
Μήπως θα έπρεπε να ισοπεδωθεί για να μη θυμίζει τίποτα;
(η περιήγηση έγινε στις 13 και 14 Φεβρουαρίου 2009 στα πλαίσια της προετοιμασίας μια ταινίας μεγάλου μήκους για το χωριό Νίκος Μπελογιάννης στην Ουγγαρία. Η πρόταση χρηματοδότησης της ταινίας απορρίφθηκε από το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου τον Ιούλιο του 2009. Περισσότερα εδώ)
Μια μικρή ταινία, διάρκειας 21 λεπτών) που έγινε «εν θερμώ» λίγες μέρες μετα το οδοιπορικό στο Γράμμο μπορείτε να δείτε στο youtube σε δυο μέρη
Πρώτο μέρος
Δεύτερο μέρος
Και ολόκληρη στο dailymotion
ΝΙΚΟΣ ΘΕΟΔΟΣΙΟΥ 
Νίκο γεια σου,
Με τις φωτογραφίες και τα σχόλιά σου κινείσαι στην καρδιά του θέματος με τη διάσταση που το βλέπουμε σήμερα,να υπερβούμε, δηλδή τις πληγές του Γράμμου και του εμφυλίου ανοίγοντάς το σε επισκέπτες και μελετητές.Σε τοπικό επίπεδο τα βήματα είναι διστακτικά. Η σύγχρονη όμως βιβλιογραφία για τον εμφύλιο και προπαντός οιταινίες αρχίζουν να κάνουν το χώρο προσπελάσιμο.
Φιλικά
Μελίκα
Νίκο γεια σου,
σήμερα είδα και την ταινία.Συνδυάζεις ωραία το παρόν με το παρελθόν του Γράμμου, τις αφηγήσεις με το οδοιπορικό. Σχετικά με τον επίλογο για την αξιοποίηση σου στέλνω μια είδηση από τον τοπικό τύπο που λέει ότι μετά τη μεγάλη πυρκαγια στο Γράμμο -καλοκαίρι του 2007-«τρέχουν» τρία προγράμματα για το μαρτυρικό βουνό.Ένα για την ψηφιακή καταγραφή των ναρκοπεδίων του που στοίχισε 4,3 εκ. ευρώ, ένα για την προβολή και τουριστική ανάδειξή του, για την οποία δε γνωρίζω ποσά και ένα τρίτο με τον τίτλο «Ολοκληρωμένο σύστημα διαχείρισης πυρόσβεσης στην ορεινή περιοχή των Ελληνοαλβανικών συνόρων «με συμβατικό τίμημα 360.098 ευρώ.Ο τοπικός τύπος ,βέβαια, αμφισβητεί τη διαχείριση αυτών των χρημάτων αλλά ως προς το αποτέλεσμα μάλλον το τελευταίο μήνυμα της ταινίας σου παραμένει αληθινό.
Κατ αρχήν σ ευχαριστώ για την επικοινωνία. Κάθε σχόλιο, κάθε παρατήρηση μου είναι χρήσιμη.
Νομίζω ότι στο έγραψα ήδη ότι αυτή η ταινία έγινε «εν θερμώ», πριν καν ωριμάσει τίποτα μέσα μου και δεν είναι τίποτα άλλο από αυτά που είδα
και άκουσα. Αυτή την πρώτη εντύπωση ήθελα να καταγράψω. Εντυπωσιάστηκα περισσότερο από το γεγονός ότι η ιστορία, 60 χρόνια μετά είναι όχιαπλά ζωντανή αλλά παρούσα.
Το φάντασμα του Γράμμου, όπως το φάντασμα του Μάη του 68 στο Παρίσι αλλά και πολλά άλλα «φαντάσματα» της ταξικής πάλης δεν μπορούν να χαθούν, να ξεχαστούν ποτέ. Γιατί δεν είναι απλά συμβάντα.
Για τα προγράμματα που αναφέρεις έχω να πω τα εξής. Πράγματι φτιάχνονται κάποοι δρόμοι (όταν πήγαμε εμείς είχε γίνει οι χωματουργικές εργασίες) και σε λίγο θα πέσει η άσφαλτος. Έτσι θα μπορέσει να είναι
πιο εύκολη η προσβαση στα ανύπαρκτα χωριά. Αλλά την ίδια στιγμή το άλλο πρόγραμμα για τα ναρκοπέδια (το οποίο περιλαμβάνει την καταγραφή και όχι την απομάκρυνση των ναρκών) λειτουργεί ανασταλτικά. Δημιουργεί την εικόνα ότι ο Γράμμος είναι ακόμα επικίνδυνος. Οι νάρκες που έβαλε ο Εθνικός Στρατός είναι σε σημεία καταγεγρραμένα σε χάρτες. Αυτες
έπρεπε να τις έχουν βγάλει εδώ και χρόνια ως είναι υποχρέωσή τους από τις διεθνείς συμβάσεις. Απομένουν οι νάρκες του Δημοκρατικού Στρατού. Αυτές, δεν είχαν σκορπιστεί στο βουνό αλλά σε συγκεκριμένα περάσματα.
Περάσματα από τα οποία περνούν ορειβάτες, οδοιπόροι κλπ. Πως δεν έχει σκοτωθεί κανένας τα τελευταία χρόνια;Το περιβόητο πρόγραμμα εντοπισμού ναρκών εντόπισε, λέει, νάρκες σε κατοικημένες περιοχές. Μας έλεγαν ότι οι χωρικοί ξύπνησαν ένα πρωί και βρήκαν κόκκινα σημαιάκια στις αυλές των σπιτιών τους, στο νεκροταφείο του χωριού… μέρη που κινούνται συνέχεια για δεκαετίες τώρα!
Αυτές είναι ενέργειες τρομοκράτησης.
Στη βάση ποίου προγράμματος αξιοποίησης του βουνού κατέστερεψαν την προτομή του Πέτρου Κοκκαλή που στήθηκε πέρυσι το Νοέμβρη απέναντι από την σπηλιά-νοσοκομείο;
Για ποιά τουριστική αξιοποίηση να μιλήσουμε όταν σε άλλους από τους παλιούς κατοίους στα χωριά του Γράμμου δεν δίνουν άδεια να μπουν στην Ελλάδα και σε άλλους δεν επιτρέπουν να αποκτήσουν πάλι τη γη τους αφού από όλους έχει αφαιρεθεί το δικαίωμα ιδιοκτησίας;
Εγώ πιστεύω ότι το ελληνικό κράτος αν είχε τη δυνατότητα να ισοπεδώσει το βουνό, όπως έκανε με τα χωριά, θα το έκανε. Ένα τέτοιο πρόγραμμα θα
το ήθελε πολύ.
Jasas pedja, Mu ekanan megali endiposi i fotografies ke osa djavasa. Ego gennithika stin Slimnica, imuna 3 hronon, otan mazi me tus gonismu anagastithikame na figume ja na sosume tis zoesmas. Peripu ena hrono imastan sto Prenjes tis Alvanias ke istera skorpisame se ola ta krati tu kosmu. Dio megalitera aderfja stin Rumanija, i aderfi mu stin Vulgarija ke emis stin Ungarija. Iha pleon 12 hronon otan protoida tin aderfimu, ke 20 otan ida ta aderfja mu. An sinandjomastan kapu se triti hora borusame na erotevthume horis na kserume pos imaste aderfja. Tora ime pja se sintaksi ke akoma den borume na katorthosume ta apla anthropina dikeomata mas. Apo to kenurgio, omorfo plusio spiti mas me tria patomata den emine ute petra. O pateras mu otan to protoide to 1989 katagremismeno eklapse san mikro pedi, pu pote stin zoi mu den ton iha idi na klei….Nomiza den tha andeksi i kardjatu. I mitera mu i kajmeni mas afise horis na ehi efkerija na ksanaidi to mitriko tis spiti. Efigan sto vuno mono me ta ruhatus apanotus, mono ja mia nihta…eci tus ipan…pote den ksanagirisan…Otan i proin Jugoslavija anikse ta sinora ja mas, irthame me tin elpida pos tha imaste pjo konda stin patrida mas, ke an dothi amnestia i efkerija na girisume piso na imaste poli konda…amesos na perasume ta sinora ja na min metanjosi i Elada…omos afto pote den egine….to 1982 eferan nomo na borun na girisun piso mono i elines tu genu…ohi ke i makedones…Sas rotao, mipos ine toso megalo sfalma na min genithis san elinas se tuton ton kosmo? Emis pu na pame na zisume; sto Fengari; Esis i nea genja prepi na palepsete ja tin alithja, ja ta dikeomata olon ton anthropon. Ti efteksa ego san 3 hronon koricaki, na ime megaliteros ehthros tis patridas mu ke na mu aferesun tin ithagenia ; ;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;
Παράθεμα: Ο “ΓΡΑΜΜΟΣ” ΣΤΗ ΧΑΛΚΙΔΑ « Νικος Θεοδοσιου
Γεια σου Νικο.Εψαχνα απο καιρο να βρω κατι συγκεκριμενο γι αυτον τον τοπο κ ειδικα για το χωριο της Σλιμνιτσας οπου υπηρετησα δυο μηνες το χειμωνα στο στρατιωτικο φυλακιο το ετος 1998.Περιτο να πω οτι ο τοπος με μαγεψε κ ενιωθα οτι καπου το γνωριζα αυτο το μερος!Πολυ αργοτερα εμαθα οτι η Σλιμνιτσα ηταν το χωριο της γιαγιας μου.Σχετικα με την ονομασια του χωριου θα σου πω ενα περιστατικο που εζησα.Μια μερα πηραμε εντολη να βγαλουμε την πινακιδα του χωριου με την ονομασια Σλιμνιτσα και να την αντικαταστησουμε με την αυτην του Τριλοφου.Εγω και με αλλους δυο ακομα στρατιωτες πηγαινουμε να εκτελεσουμε τη διαταγη.Ενας κατοικος του χωριου ενοχληθηκε και προσπαθουσε να μας διωξει λεγοντας οτι το χωριο εχει ονομα και οτι δε χρειαζεται αλλο..!Επικρατουσε μια φασαρια και ενας πανικος ωσπου η αλλαγη τελικα δεν εγινε και αποχωρησαμε για να ηρεμησουν τα πνευματα.Καταλαβαινω βεβαια τους λογους και την αρνηση του ανθρωπου αυτου ως προς την αλλαγη.Θα ηθελα να μαθω αν το φυλακιο ειναι ακομα ενεργο και αν τελικα η ονομασια του χωριου εχει αλαξει!Ευχαριστω πολυ!
Αγαπητέ Βαλάντη,
ευχαριστώ για το σημείωμα. Η μαρτυρία σου από πολλές απόψεις σημαντική. Αυτό το οδοιπορικό το έκανα πέρυσι το Φλεβάρη. Χιόνιζε κι οι δρόμοι ήταν δύσβατοι. Έτσι έφτασα μόνο μέχρι το Μονόπυλο (Πελκάτι) και σ αυτό με τα πόδια. Η Σλήμνιτσα ήταν τρία χιλιόμετρα μακρύτερα. Έτσι δεν γνωρίζω αν υπάρχει ακόμα φυλάκιο ή αν η πινακίδα τελικά αντικαταστάθηκε. Σε μια φωτογραφία που υπάρχει στο περιοδικό «Αρχειοτάξιο» η πινακίδα εμφανίζεται στη θέση της. Δεν ξέρω όμως πόσο παλιά είναι. Το περιοδικό (που εκδίδεται από τα Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας) κυκλοφόρησε τον Ιούνιο 2009 και περιλαμβάνει ένα πολύ ενδιαφέρον αφιέρωμα με τίτλο «Αποτυπώσεις του Μεκεδονικού Ζητήματος» στο οποίο φωτίζονται πολλές πλευρές του ζητήματος.
Μάλλον πρέπει να ξαναπεράσεις από αυτά τα μέρη.
Νίκο μήπως γνωρίζεις το χωριό Λέσνιτσα ποιο σημερινό χωριό είναι?
συγνωμη εδω περα επεσα τυχαια και ακουω φοβερα πραγματα. Καταρχην Σλιμνιτσα τι σημαινει στα σλαβικα και ειπε καποιος οτι ειναι σλαβικη ονομασια; Επισης κατανοω τον φιλο που διωχτηκε λογω εθνικοτητας αλλα το ιδιο εγινε και με τους Ελληνες στη Γιουγκοσλαβια και τη Βουλγαρια. Τι γιναν οι Ελληνες εκει; Τριτον και πιο σοβαρο. Προφανος ο Σλαβος φιλος ονομαζει τον εαυτο του Μακεδονα. Εμεις δηλαδη που ειμαστε απο την Καστορια και δεν μιλαμε βουλγαρικα τι ειμαστε πελοποννησιοι και δεν ειμαστε Μακεδονες; Για κατι τετοια φυγαν επειδη θεωρουσαν την περιοχη δικη τοςυ και ηθελαν να την αποκοψουν απο την Ελλαδα. Ρωτησε τοςυ δικοςυ του τι εκαναν και εφυγαν ή μηπως του ειπαν οτι καθοταν ησυχα και τοςυ διωξαν λογω γλωσσας; Ελεος με την παραπληροφορηση σαυτο το ζητημα. Υπαρχει και μνημη.
Παράθεμα: Φούιτ.gr — Γράμμος- Μαγικές Εικόνες