ΤΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΝΕΚΡΟΥ ΑΝΤΑΡΤΗ

Ένα ποίημα, ένα μπλοκ, κομμάτια δυο από μια λόγχη, στην καρδιά, ένας αντάρτης νεκρός. Μια μεραρχία νεκρή.

«Νεκρή Μεραρχία» ονόμασαν τη 3^η Μεραρχία του Δημοκρατικού Στρατού που έδρασε στην Πελοπόννησο, στάθηκε πιο ηρωική και συνάμα η πιο τραγική από όλες τις άλλες γιατί όλοι οι μαχητές της γνώριζαν ότι εάν δεν κατάφερναν να κρατήσουν τον Μοριά , αυτό θα σήμαινε τον θάνατό τους . Κι αυτό συνέβη.

Το 1949 έρχεται το τέλος της. Οι νικητές όμως δεν αρκούνται στη νίκη. Θέλουν να διαπομπεύσουν, να διασύρουν, να ευτελίσουν όσο γίνεται τον αντίπαλο. Γυρνούν με τα κομμένα κεφάλια σε πόλεις και χωριά και τα επιδεικνύουν περήφανα. Σκυλεύουν το σώμα αλλά και το πνεύμα.

Ανασκαλεύουν τα προσωπικά αντικείμενα των νεκρών κι ανακαλύπτουν στίχους! Θεωρούν αδιανόητο ένας «κατσαπλιάς» να έχει ευαισθησίες. Τα ποιήματα γίνονται αντικείμενο χλευασμού. Ο δημοσιογράφου της Βραδυνής,  Βενιζέλος Ζερβέας μέσα από άγνωστη διαδικασία γίνεται κάτοχος κάποιων εγγράφων. Σε δυο συνέχειες, 20 και 31 Μαΐου 1949, παρουσιάζει τα «ευρήματά» του κάτω από τον τίτλο «Αλληλογραφία και… ερωτικά ποιήματα των συμμοριτών»:

« Κρατώ στα χέρια μου όχι μόνο «έγγραφα» των συμμοριτών της Πελοποννήσου, τα οποία απέκτησα κατά την εν Τριπόλει διαμονήν μου αλλά και συμμοριτικά τετράδια ως και μπλοκ εις τα οποία αναγράφονται πως είχον συγκροτηθή διάφοροι συμμοριτικαί διμοιρίαι και ποίοι κατσαπλιάδες μετείχον εις αυτάς. Ένα μεγάλο μπλοκ φέρει καταφανή ίχνη λογχισμού, με τον οποίον, φαίνεται εξοντώθη εις πάλην σώματος προς σώμα με στρατιώτην ή με χωροφύλακα ο κατέχων αυτό συμμορίτης.»

ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΣΤΙΧΟΙ

Ο Βενιζέλος Ζερβέας αναπαράγει πολλά έγγραφα και αναφορές του ΔΣ και του ΚΚΕ καθώς και γράμματα ανταρτών. Περιοριζόμαστε σε αυτά που αποκαλύπτουν κάποιες άγνωστες πλευρές του αντάρτικου αγώνα.

Σ ‘ένα τετράδιο, μάλλον ημερολόγιο,  άγνωστου αντάρτη , ανάμεσα σε σημειώσεις για μάχες βρίσκει το παρακάτω σχεδίασμα ποιήματος και το αντιγράφει – ακολουθούμε την ορθογραφία του δημοσιεύματος :

Μια στη ζωή για καθένα χτυπάει καμπάνα

Μια φορά στη ζωή αποχτάει κανένας τη μάννα

Μια φορά στη ζωή η πνοή του ανθρώπου τελειώνει-σβύνει

Μια φορά μονάχα της αγάπης το φαρμάκι πίνει

Την πρωτόειδα εκεί στης Καρίτσας τα βράχια, τα ελάτια

κι η καρδιά μου ευθύς χίλια γίνηκε κομμάτια.

Στο μυαλό μου περνά και φουντώνει η σκέψι κι απλώνει

Πως κρατά γερά ευτυχίας κι αγάπης τιμόνι

Μα του κάκου όλ’ αυτά, δεν αργούν μου ξεφεύγουν και πάνε

Πάνε πάνε ψηλά και μαζί  της αντάμα πετάνε

Κι εγώ μένω ξανά μ’ ένα πόνο βαρύ στο κεφάλι

Γιατί δίχως χαρά θα περάσω τη θύελλα πάλι.

5-5-1949

Άξια σημασίας είναι οι σημειώσεις που προηγούνται και έπονται του παραπάνω ποιήματος.

Πριν: «Το βράδυ της 29-3-49 φάγαμε τις ριπές στου Φλώρου το μαντρί στο Πόρο».

Μετά:  «Στις 5-4-49 σκότωσαν τον Αντζακλήν».

Ο Γιώργος Ατζακλής ήτανε Διοικητής του Αρχηγείου Πάρνωνα του ΔΣΕ. Σκοτώθηκε στις 5 Απριλίου του 1949 στη θέση Τσίλια του Βρονταμά Λακωνίας.  Το πτώμα του εκτέθηκε σε δημόσια θέα μαζί με κομένα κεφάλια ανταρτών κι οι φωτογραφίες δημοσιεύτηκαν στον τύπο της εποχής.

Στις παραπάνω σημειώσεις κάνει εντύπωση το γεγονός ότι ο ανώνυμος αντάρτης  καταγράφει το θάνατο του Γιώργου Ατζακλή σχεδόν ένα μήνα αργότερα. Άραγε άργησε τόσο πολύ να τον μάθει;

Σε ένα άλλο φύλλο του τετραδίου, το οποίον είναι σκισμένο στα δυο (από τη λόγχη άραγε;) αναγράφονται, χωρίς ημερομηνία, οι παρακάτω στίχοι:

Κάποια μαυρομάτα έχει

ξέπλεχα μαλλιά και χέρια σαν τα κρίνα. Έχει μάτια δακρυστά.

Στα μνημεία περπατούσε σιγανά, με προσοχή σ’ ένα μνήμα γονατίζει

και  το όνομα φιλεί.

Πες μου αν σ’ αρέση η νύχτα του Μαΐου η μαγική,

τόσο χώμα που σκεπάζει το ωραίο σου κορμί.

 

Σε ένα χαρτάκι από μπλοκ, που περιλαμβάνει σημειώσεις της επιμελητείας των ανταρτών,  ο χίτης δημοσιογράφος βρίσκει τους εξής στίχους:

Όπως την άλλη η ζωή

καθώς θα πας ένα πρωί

οι άσπλαχνοι οι Γερμανοί

μας στέλναν στο Χαιδάρι

Ρεφραίν

Αλλά εμείς…

όμως μανούλα μου μην κλαις

απ’ της σκλαβιάς τα σίδερα η λευτεριά χαράζει.

Μέσα από άγρια φυλακή

πέρνουν παιδιά αμούστακα

για να τα τουφεκίσουν

Ρημάξανε συνοικισμούς

με μπλόκα και εξευτελισμούς

Το Βύρωνα, τη Καισαριανή

… και το Παγκράτι

Αυτά τα ψήγματα στίχων παραπέμπουν άμεσα στο γνωστό, πλέον, τραγούδι του Νίκου Γούναρη σε στίχους Κώστα Κοφινιώτη, «Χαιδάρι». Κυκλοφόρησε το 1945 αλλά η λογοκρισία δεν επέτρεψε ποτέ τη ραδιοφωνική του μετάδοση και τα χρόνια καταπίεσης που ακλούθησαν, θάφτηκε ολοκληρωτικά.

Αναπάντητο μένει το ερώτημα  τι ρόλο έπαιζαν αυτοί οι στίχοι στο τετράδιο του αντάρτη. Άραγε μια προσπάθεια να τους θυμηθεί για να τους τραγουδήσει;  Μια απόπειρα δημιουργίας μιας παραλλαγής ; Εντυπωσιάζει η προσθήκη στίχων σε πρώτο πρόσωπο, που δεν υπάρχουν στο πρωτότυπο:

μας στέλναν στο Χαιδάρι

Αλλά εμείς…

Οι πλήρεις στίχοι του τραγουδιού του Κώστα Κοφινιώτη είναι:

Όπως στην άλλη τη ζωή / όταν θα πας ένα πρωί
στην κόλαση σε στείλουνε / αν δε σου δώσουν χάρη
έτσι στη μαύρη τη σκλαβιά / παίρνουν του κόσμου τα παιδιά
οι άτιμοι οι Γερμανοί / τα στέλνουν στο Χαϊδάρι.

Περνούσανε μαρτυρικά / μέναν ’κεί μέσα νηστικά
λες κι εγκληματούσανε / λες κ’ είχαν κάνει κάτι
ερήμωσαν συνοικισμούς / με μπλόκους κι εξευτελισμούς
τον Βύρωνα, την Κοκκινιά / Καισαριανή, Παγκράτι.

Και κάθε μέρα αποκεί / την κολασμένη φυλακή
παίρνουν παιδιά αμούστακα / για να τα τουφεκίσουν
χωρίς τη μάνα τους να δουν / μόν’ τ’ άκουγαν να τραγουδούν
γιατ’ ήξεραν τ’ αδέρφια τους / ελεύθερα θα ζήσουν.

Τα χτύπαγαν με απονιά / του Χαϊδαριού κάθε γωνιά
κρύβει βασανιστήρια / που ο νους σου δεν τα βάζει
άλλα ν’ ακούς κι άλλα να λες / κι όμως, μανούλα μου, μην κλαις
απ’ της σκλαβιάς τα σίδερα / η λευτεριά χαράζει.

(πηγή των στίχων http://rembetikoidialogoigmail.blogspot.gr/2011/12/blog-post_18.html)

ΤΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΤΟΥ ΤΣΙΤΣΑΝΗ

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει ένα γράμμα μιας αντάρτισσας . Όπως μας πληροφορεί το δημοσίευμα της Βραδυνής  το γράμμα είναι  γραμμένο « από την συμμορίτισσαν «Ελενιό Χ. Καλαμπόκη», η οποία αναφέρεται εν αυτή και ως «αποστολεύς» και απευθύνεται στη «Δνίδα Πολητήμη Μανωλιού τομέας Ζάρακος».

Στο τέλος του γράμματος η Ελενιό σημειώνει (διατηρούμε την ορθογραφία της εφημερίδας που υποτίθεται αντιγράφει πιστά το πρωτότυπο):

σου γράφο και ένα τραγουδάκι.

Κάποια κόρη αναστενάζη μέρα νήχτα ανησηχή το παιδή της περιμένη πούχε χρώνια να το δη

Μέσα στην απελπησιά κάπιος την πληροφορή ότη ζη το παληκάρη και οποσδήποτε θαρθή

Με ηπομονή προσμένη με λαχτάρα στην καρδιά ο λεβέντης να γηρήση και να της φέρη λευτεριά.

Αναγνωρίζουμε αμέσως το πασίγνωστο τραγούδι  του Βασίλη Τσιτσάνη «Κάποια μάνα αναστενάζει» αλά με δυο σημαντικές παραλλαγές. Η λέξη «μάνα» έχει αντικατασταθεί με αυτήν της «κόρης» ενώ στο τέλος  ο στίχος «ο λεβέντης να γυρίσει από τη μαύρη ξενιτιά»  έχει γίνει «ο λεβέντης να γυρίσει να της φέρει λευτεριά».

Είναι η πρώτη φορά που καταγράφεται αυτή η παραλλαγή που φαίνεται να τραγουδούσαν οι αντάρτες στα βουνά της Πελοποννήσου.  Η πιο συνηθισμένη παραλλαγή του ίδιου στίχου, για να υπάρχει άμεση αναφορά στους αριστερούς εξόριστους  ήταν «ο λεβέντης να γυρίσει από τη μαύρη Ικαριά»

Το τραγούδι του Τσιτσάνη γράφτηκε το 1947 και κυκλοφόρησε το 1948. Με τη μία πούλησε 35-40 χιλιάδες δίσκους αλλά σύντομα απαγορεύτηκε η εκτέλεσή του γιατί, όπως ανέφερε το κείμενο της σχετικής αστυνομικής ανακοίνωσης: «Εχει αλληγορικήν σημασίαν εξ ου δύνανται να δημιουργηθούν αντεγκλήσεις, επεισόδια και διασάλευσις της τάξεως».

Αυτό βέβαια που κάνει εντύπωση είναι ο χρόνος καθώς το γράμμα της Ελενιώς προς την Πολυτήμη, όπου εμπεριέχονται οι στίχοι του τραγουδιού, έχει ημερομηνία 25 Ιανουαρίου 48. Πότε και με ποιο τρόπο έφτασε στις κορφές του Πάρνωνα;

Η επιστολή της πάντως τελειώνει και με κάποιους άλλους στίχους που μοιάζουν να προέρχονται από τραγούδι αλά δεν έχουν εντοπιστεί:

Γράμα στα χέρια που θα πας να ξέρης να μηλήσης

Και το κορήτση που θα βρης να το γλυκοφηλήσης

Εμής κιαν χωρηστήκαμε

Πάλη θα νταμοθούμε

Σαν τα πουλάκια στη μοναξιά  το μπονο μας θαπούμε

Με χίλια φηλιά θα σε φιλήσω εκί που ξέρης.

Ελλενιό

ΙΣΤΟΡΙΑ

Για το ιστορικό της εύρεσης αυτών των ντοκουμέντων ως μόνη πηγή έχουμε αυτά που μας παρέχει ο δημοσιογράφος Βενιζέλος Ζερβέας. Πληροφορίες  που  σίγουρα χρειάζονται έλεγχο ως προς την αξιοπιστία τους.

Ο δημοσιογράφος της Βραδυνής γράφει όλα αυτά τα χαρτιά του τα έδωσε κάποιος, που δεν κατονομάζει, μαζί με την πληροφορία ότι βρέθηκαν «εις μιαν ομάδα 11 συμμοριτών, των οποίων αρχηγός ήτο ο Παν. Δαράκης, επιμελητης της 3^ης συμμοριακής ταξιαρχίας.» Και συμπληρώνει « Την ομάδα αυτήν, εις την οποίαν υπαρχηγός ήτο ο Πέτρος Νικ. Λυμπέρης από την Κίτταν Λακωνίας, την εξόντωσε μόνος ένας χωροφύλαξ. Ο Δαράκης διαφυγών εκείνην την στιγμήν, εφονεύθη από τον ίδιον χωροφύλακα μετά δύο ημέρας.»

Ο ίδιος δηλώνει ότι έχει στα χέρια του την αστυνομική ταυτότητα του Πέτρου Λυμπέρη «η οποία έχει εκδοθή από το 18^ον αστυνομικόν τμήμα Αθηνών την 18^ην Μαΐου 1947.» Η εφημερίδα δημοσιεύει φωτογραφία του Λυμπέρη η οποία προφανώς προέρχεται από την ταυτότητα.

Το όνομα Βενιζέλος Ζερβέας, πριν κοσμήσει της σελίδες της Βραδυνής, το βρήκαμε να φιγουράρει ως:

• Υπαρχηγός  των Ταγμάτων Ασφαλείας «Λεωνίδας»  που συγκροτήθηκαν στη Λακωνία  το Νοέμβριο του 1943 με αρχηγό τον Λεωνίδα Βρεττάκο. (Πηγή ΕΚΘΕΣΗ ΤΟΥ ΒΡΕΤΤΑΚΟΥ ΛΕΩΝΙΔΑ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΤΗ ΔΡΑΣΗ ΤΩΝ ΤΑΓΜΑΤΩΝ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΛΑΚΩΝΙΑΣ ΚΑΙ ΜΟΛΑΩΝ http://istoria.forumotion.com/t2596-topic)
• Δήμαρχος Σπάρτης το 1955.
• Μέλος του διοικητικού συμβουλίου της μασονικής Στοάς  «Λυκούργος» που ιδρύθηκε στις 6/10/1934 στη Σπάρτη. Στο ίδιο συμβούλιο ήταν μέλος και ο αρχηγός των Ταγμάτων Ασφαλείας  Λεωνίδας Βρεττάκος. (Πηγή  Λακωνικός Τύπος http://www.lakonikos.gr/article/31552-to-agnosto-ishuro-paraskinio-lakones-sti-masoniaoi-maniates-proteuoun-kai-ekeibr-grafei-o-minas-anastasakis)

Δεν γνωρίζουμε αν ο μασόνος-ταγματασφαλίτης-δήμαρχος ταυτίζεται με τον δημοσιογράφο Βενιζέλο Ζερβέα ή είναι συγγενείς.

ΝΙΚΟΣ ΘΕΟΔΟΣΙΟΥ

(ανάρτηση αφιερωμένη στον Χρήστο Κωνσταντόπουλο και το ανεπανάληπτο περιοδικό «Αλφειός» για το οποίο προοριζόταν).

Υπό την πίεση σιωπών…

ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ ΣΤΟ ΓΡΑΜΜΟ 2

Αν τα δέντρα του Γράμου είχαν φωνή, δεν θα μίλαγαν, θα βογκούσαν.  Όχι τα κομμένα. Tα ζωντανά. Όχι από τη κακοποίηση, τη ρύπανση ή κάποια αρώστεια. Από τα βλήματα στον κορμό τους. Πάνω από 60 χρόνια τώρα. Φαντάζομαι ότι θα ήταν η πιο τρομαχτική διαδήλωση.

Αλλά δεν μπορούν. Σιωπούν. Αντί γι αυτά μιλάνε οι εικόνες από τα «πληγωμένα» κομμάτια τους. Κείτονται δίπλα στο δρόμο. Διασχίζοντας του δρόμους του Γράμμου συχνά σε πλατώματα συναντάς μεγάλη συγκέντρωση κορμών δέντρων. Είναι προϊόντα της επαγγελματικής υλοτομίας. Και δίπλα στους μεγάλους κορμούς κομμάτια μικρά ακανόνιστου μεγέθους ή πάχους. Είναι αυτά που εντόπισε ο ανιχνευτής μετάλλων κι αφαιρέθηκαν για να μην κάνουν ζημιά στα μηχανήματα κοπής των εργοστασίων επεξεργασίας.

Όποιος θέλει τα παίρνει, μου λέει ο συνοδός μου, είναι ελεύθερα. Κάποιοι τα παίρνουν για καθίσματα  ή άλλες κατασκευές στα εξοχικά τους.

Είναι κι αυτή μια από τις «ευκαιρίες» που σου παρέχει σήμερα ο Γράμος. Εκεί που πριν λίγο  σε απέτρεπαν να «ξεμυτίσεις» από το Νεστόριο γιατί δήθεν υπήρχαν ενεργά ναρκοπέδια, τώρα, δρόμοι παντού. Και στις «απάτητες κορφές», στα φονικά πεδία των μαχών του εμφυλίου,  φτάνεις με το αυτοκίνητο. Και δεν χρειάζεσαι καν 4Χ4, αν ο καιρός είναι στεγνός. Μέσα σε τρία χρόνια (από το προηγούμενο οδοιπορικό) πολλαπλασιάστηκαν σε απίστευτο βαθμό και κάποιοι ασφαλτοστρώθηκαν.

Έτσι ένα πολυσυλλεκτικό πλήθος ανθρώπων, συρρέει, ιδίως το καλοκαίρι – καλοκαίρι γίνονταν κι οι μεγάλες μάχες, αν θυμάσαι. Μόνο συνοριοφύλακες, που στρατολογήθηκαν μαζικά τα τελευταία χρόνια,  δεν συναντάς στους δρόμους του Γράμου. Μετατέθηκαν μαζικά στον Έβρο. Εκεί είναι τώρα το «μέτωπο». Τα σύνορα με την Αλβανία αφύλακτα. Ακόμα και το στρατιωτικό φυλάκιο στη Σλήμνιτσα καταργήθηκε.  Ποιός να μπει τώρα;  Αυτοί φεύγουν!

Κορυφή Γκούμπελ στα 2254 μέτρα. Την περνάς και βρίσκεσαι στην Αλβανία

Συνοπτική, και οπωσδήποτε ατελής, καταγραφή των σύγχρονων «περιπατητών» του Γράμου:

• Κυνηγοί θηραμάτων, όταν φυσικά ανοίγει η κυνηγετική περίοδος. Μόνο που με κυνηγούς δεν μοιάζουν όλοι αυτοί με τις στολές παραλλαγής και τον υπερσύγχρονο πολεμικό εξοπλισμό. Μάλλον με κομάντος και με ψυχολογία δολοφόνου αφού το θήραμα ούτε μια στις χίλιες δεν έχει δυνατότητα να ξεφύγει.  Κι αν σκεφτείς ότι το «Κόμμα των Κυνηγών», τουλάχιστον στην Καστοριά, μετακινήθηκε σύσσωμο στη Χρυσή Αυγή, δεν μπορείς να κοιμάσαι ήσυχος.

• Χρυσοθήρες του ανύπαρκτου θησαυρού του Δημοκρατικού Στρατού, που φυσικά δεν το ομολογούν, αφού είναι παράνομοι, αλλά όλοι τους μυρίζονται και τους ανέχονται. Κι αφού οι μύθοι έχουν  τα όριά τους ή γιατί βρέθηκε ότι ήταν να βρεθεί, τώρα ανακάλυψαν ότι ο ίδιος ο ποταμός Αλιάκμονας κατεβάζει ψήγματα του πολύτιμου μετάλου. Άρα υπάρχει αντικείμενο, τώρα μάλιστα που τα ευρωπαϊκά προγράμματα λιγοστεύουν…
• Ιδιοκτήτες εξοχικών από τον κάμπο της Καστοριάς που λεηλατούν τις λαξεμένες πέτρες από τα κατεστραμμένα  Γραμοχώρια για να στολίσουν τα μοντέρνα σπίτια τους. Την περίοδο της Χούντας άρχισε η μεγάλη λεηλασία αλλά συνεχίζεται και τώρα. Ίσως περισσότερο τώρα.

• Μέλη του ΚΚΕ και της ΚΝΕ που αναζητούν τα σκουριασμένα κατάλοιπα του πολεμικού εξοπλισμού των δυο στρατών του Εμφυλίου προκειμένου να φτιάξουν ένα μουσείο στις όχθες του Ποδονίφτη, στον… Περισσό, στην Αθήνα!
• Παλιούς αντάρτες, από αυτούς που επέζησαν,  που αναπολούν τις μέρες της νιότης όταν τα έδιναν ΟΛΑ, γι αυτό και ο ατομικός τους χρόνος (ευτυχώς όχι ο συλλογικός) σταμάτησε εκεί, στο ψηλότερο σημείο.
• «Σκανδαλοτουρίστες», που ανηφορίζουν μέχρι το διαβόητο «Πάρκο Εθνικής Συμφιλίωσης» στα Λιβάδια Κοτύλης αναζητώντας τις αποδείξεις του τελευταίου «σκανδάλου» της Βουλής των Ελλήνων.  Να δουν τις περιβόητες σάουνες των βουλευτών στη μέση του πουθενά – και σάουνες και πουθενά, συνδυασμός άκρως σκανδαλιστικός – και τα άλλα ευτράπελα που πρόσφεραν αφειδώς τα ημιπαράνομα κανάλια και οι παραπαίουσες ημερήσιες εφημερίδες.
• Χαραγμένες από το χρόνο φιγούρες  «ντόπιων» που κάθε καλοκαίρι ανηφορίζουν στα κατεστραμμένα χωριά τους, αγωνίζονται να οριοθετήσουν τις λεηλατημένες περιουσίες τους, να ανασυγκροτήσουν τη δολοφονημένη μνήμη, έστω και με φωτοτυπίες. Κάτι ν αφήσουν στα παιδιά τους που γεννήθηκαν στην προσφυγιά και αναζητούν απεγνωσμένα ρίζες…  Το ελάχιστο σ αυτό τον κόσμο!
• κι εμείς οι υπόλοιποι που αναζητούμε, επί τόπου,  απαντήσεις στα αναρίθμητα ερωτήματά μας που χρόνο με το χρόνο αντί να λιγοστεύουν πολλαπλασιάζονται: γιατί ο Ζαχαριάδης καθαίρεσε το Μάρκο;  γιατί δολοφονήθηκε ο Γιανούλης κι από ποιόν; Ήταν αυτή μια χαμένη επανάσταση;  μέχρι πότε θα θεωρούνται εχθροί του έθνους αυτοί που αναζήτησαν ένα καλύτερο αύριο κλπ

Τελικά, 60 χρόνια μετά, όλα τα μέτωπα, όχι μόνο τα ιστορικά, είναι ανοιχτά!!! Αυτός ο Γράμμος θα μείνει για πάντα μια αγιάτρευτη πληγή. Έστω κι αν  η άγρια γεύση από τους ώριμους καρπούς μιας κορομηλιάς, που συναντάς σε κάθε στροφή, ή το δροσερό νερό μιας πηγής σε κάνουν στιγμιαία να το ξεχάσεις. Ποτέ η φύση δεν ήταν συνώνυμο της λήθης. Ειδικά τώρα.

Οι παλιές πινακίδες, αφού ανοίγονται οι δρόμοι, αποσύρονται για ν αντικατασταθούν με νέες. Μερικές πεσμένες κάτω, σαν σκοτωμένες, σου θυμίζουν τοπωνύμια βαριά στο όνομα. Κάποια μάχη έγινε εδώ, κάποιο άνθρωποι σκοτώθηκαν. Χωριά που εξαφανίστηκαν…

ΣΤΟ «ΜΕΤΩΠΟ» ΤΩΝ ΟΝΟΜΑΤΩΝ

Εξήντα χρόνια μετά, η μάχη των ονομάτων καλά κρατεί. Ο Δήμος Νεστορίου, τώρα που διευρύνθηκε με τον «Καλλικράτη», πολύ εύλογα, ζήτησε να μετονομαστεί σε Δήμο Γράμμου (με δυο μ), αφού γεωγραφικά καλύπτει όλο τον ορεινό όγκο. Η αίτηση απορρίφθηκε από την αρμόδια επιτροπή. Τα δυο μ δεν έπεισαν το συμβουλίου τοπωνυμιών του Υπουργείου Εσωτερικών  για την «ελληνικότητα» του ονόματος. «Ένας καθηγητής Φιλολογίας και Γλωσσολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, είπε και ακούστηκε περίεργο στο Δήμαρχο Νεστορίου ότι η λέξη “γράμος” προέρχεται από μια βουλγαρική λέξη, η οποία σημαίνει στα ελληνικά σωρός ή όγκος» γράφτηκε στον τύπο. Κατάλαβες!

Η Γράμμουστα, ασήμαντο χωριουδάκι με νέα σπίτια , επιβιώνει αλλά με την πετσοκομμένη και ελληνοποιημένη ονομασία «Γράμμος». Σε πείσμα όλων μόνο η Σλήμνιτσα διατήρησε το παλιό της όνομά.  Τρίλοφο δεν την ξέρει κανείς. Μόνο οι στρατιωτικοί χάρτες.

Αλλά και σε πείσμα των καιρών και παρά τις διακηρύξεις για «εθνική συμφιλίωση» όλα τα μνημεία της νίκης του Εθνικού Στρατού παραμένουν, αν και ασυντήρητα όρθια.  Κι έτσι πρέπει να μείνουν. Για να μην ξεχνάμε ποιοί είναι οι άθλιοι νικητές.

Tο εκκλησάκι της Παναγίας,στα 9 χλμ. από τον Πεύκο που έχτισε ο 1ος λόχος του 592 ΤΠ τον Οκτώβριο του ’48 εις ανάμνησιν της νίκης του επί των κομμουνιστοσυμμοριτών.

Τα τελευταία χρόνια μια ιδιότυπη μάχη μνημείων καταγράφεται στις ερημιές. Στα παλιά, του Εθνικού Στρατού και των σωμάτων Ασφαλείας εις μνήμην των νικών τους ή «των σφαγέντων υπό των κομμουνιστοσυμοριτών», προστίθενται νέα για τα θύματα της άλλης πλευράς. Αλλά μη ανεκτά από τους πρώτους. Αναγνωρίσιμα θύματα υπάρχουν μόνο από τη μια μεριά.

Η προτομή του υπουργού Υγείας στην «Προσωρινή Δημοκρατική Κυβέρνηση» Πέτρου Κόκκαλη έχει γίνει αντικείμενο αλλεπάλληλων βανδαλισμών. Στημένη από το ΚΚΕ (με χρήματα του εγγονού του) στο χείλος της

χαράδρας που φιλοξένησε για τρεις μήνες το 1948 το μεγάλο νοσοκείο των ανταρτών, τρεις φορές έχει καταστραφεί από τους φασίστες. Τώρα μένει μισοκατεστραμένο μόνο το βάθρο.

Η ημιεπίσημη «απάντηση» του επίσημου κράτους σε όλα αυτά θα πρέπει να είναι το λεγόμενο  «Πάρκο Εθνικής Συμφιλίωσης». Δυο τσιμεντένιοι όγκοι στα Λιβάδια Κοτυλίου, ο ένας απέναντι στον άλλο, αγνώστου αρχιτεκτονικής ταυτότητας, αμφιβόλου αισθητικής, με τεράστιο παρκινγκ αυτοκινήτων, αποτελούν το «πάρκο». Σαν ενοχλητικό παράσιτο σε μια περιοχή Natura 2000, δηλαδή περιοχής που χρήζει υψηλής προστασίας, μοιάζει να είναι.

Ξεκίνησε να φτιάχνεται το 1999 στα πλαίσια του ευρωπαϊκού προγράμματος INTERREG II , για την ανάπτυξη της περιοχής, λέει, αλλά σε λίγο σταμάτησε. Στέρεψαν τα χρήματα; Έμεινε για χρόνια με τη μορφή τσιμεντένιων κουφαριών μέχρι που ανέλαβε δράση ο πρώην πρόεδρος της Βουλής, Φίλιππος Πετσάλνικος. Είναι η εκλογική του περιφέρεια βλέπεις. Γράφτηκε ότι έβαλε «προσωπικό» στοίχημα να το τελειώσει. Και τα κατάφερε. Έγκαιρα. Πριν καταρρεύσει, ελέω ΔΝΤ,  η τελευταία κυβέρνηση του Γεωργίου Παπανδρέου. Αλλά αυτό δεν του εξασφάλισε την επανεκλογή. Αντίθετα στη θέση του έβγαλε βουλευτή ο ΣΥΡΙΖΑ και μάλιστα κάποιον από την πιο αριστερή συνιστώσα του!

Το χτίριο, που τελικά δε στοίχειωσε, θα εγκαινιαστεί μετά από μια μεγάλη αναβολή από τον  Κάρολος Παπούλιας στις 20 Σεπτέμβρη 2012. Αλλά δεν θα δοθεί ιδιαίτερη επισημότητα. Σαν τον δεύτερο γάμο που δεν δίνεις την ίδια λαμπρότητα με τον πρώτο.

Πέρα όμως από το αμφιλεγόμενο ιδεολογικό περιεχόμενο αυτής της κατασκευής, το οικολογικό έγκλημα ή το οικονομικό σκάνδαλο, η ουσία ενός τέτοιου έργου – μιας μεγάλης επένδυσης δηλαδή – σίγουρα είναι άλλη. Ποιά; Τι είδους ανάπτυξη στην περιοχή των ερειπωμένων χωριών μπορεί να προσφέρει; Ποιόν θα προσελκύσει μια ανεπαρκώς εξοπλισμένη συνεδριακή αίθουσα 100 ατόμων, μια βιβλιοθήκη 1500 βιβλίων, κι ένας ξενώνας 12 δωματίων που είναι προσβάσιμος μόνο το μισό χρόνο; Κάποιοι το έγραψαν: αυτό το πράμα «μπορεί να ανοίξει την “κερκόπορτα” στα καιροφυλακτούντα οικονομικά συμφέροντα, τα οποία από χρόνια επιδιώκουν την άλωση του τελευταίου άπαρτου κάστρου…».

Τελικά εδώ, στα Λιβάδια Κοτύλης, που η εκτέλεση 6 χωροφυλάκων από την αντάρτικη ομάδα του Γιώργη Γιανούλη τη μέρα του Δημοψηφίσματος 1 Σεπτεμβρίου του 1946 να σηματοδότησε  την έναρξη του Εμφυλίου, το «Πάρκο»  αυτές οι κατασκευές κάτι σαν ταφόπλακα στο νεκροταφείο του πλανήτη μου μοιάζουν.

ΥΠΕΡ- ΡΕΑΛΙΣΜΟΣ

Στο χωριό Πεύκος σε μια σύσκεψη των στελεχών του Αρχηγείου Γράμμου, το φθινόπωρο του ’46, ο πρωτεργάτης του ΔΣΕ κι από τις πιο εμβληματικές μορφές  του, ο Γιώργης Γιανούλης, όπως έχει γράψει ο Αχιλλέας Παπαϊωάννου, εξέθεσε το σχέδιό του «για την πανελλαδική νίκη των επαναστατικών δυνάμεων της εποχής εκείνης». Φυσικά, οι άλλοι διαφώνησαν! Ποιός είπε ότι σχεδίαζαν επανάσταση;

Το Πεύκο είναι ένα από τα ελάχιστα χωριά του Γράμου που δεν καταστράφηκε (καθώς αρκετοί από τους κατοίκους του επέλεξαν να τοποθετηθούν με τη μεριά του κυβερνητικού στρατού). Κάποια από τα παλιά σπίτια διατηρήθηκαν. Αρκετά νέα χτίστηκαν. Δυο ζευγάρια ηλικιωμένων είναι οι κάτοικοι του χωριού το χειμώνα κι ο ταβερνιάρης που πηγαινοέρχεται τα σαββατοκύριακα. Το καλοκαίρι μαζεύονται καμιά σαρανταριά.  Αλλά δεν μιλιούνται μεταξύ τους, μου είπε ένας ντόπιος.

Σήμερα, μπαίνοντας στο χωριό, ερχόμενος από Νεστόριο, σε υποδέχεται μια μεγάλη αμερικάνικη σημαία – δίπλα σε μια ελληνική και μια της ΕΕ. Όταν ξεπεράσεις το πρώτο σοκ αντιλαμβάνεσαι ότι δεν πρόκειται για προβοκάτσια. Ίσως μια πρόκληση. Ο ιδιοκτήτης της σημαίας και της ταβέρνας που τη φιλοξενεί ισχυρίζεται ότι την ανέβασε εις ανάμνηση των 25 χρόνων που πέρασε ως μετανάστης στην Αμερική. Το δεχόμαστε.

Όσον αφορά τον σουρεαλιστικό τίτλο του καταστήματος «Σταθμός Τρένων ο Γερμανός» έχει και γι αυτόν μια λογική εξήγηση. «Τρένα» ονομάζονται μεταξύ τους οι κυνηγοί που μαζεύονται εδώ πριν εξορμήσουν στο βουνό. «Γερμανός» είναι ο ίδιος μιας και κατάγεται από τον Άγιο Γερμανό!

Στην ταβέρνα του «Γερμανού» τώρα μπορείς να συναντήσεις τον ίδιο τον ταξίαρχο του ΔΣΕ και πρώην στέλεχος του ΚΚΕ Αχιλλέα Παπαϊωάννου, στενό συνεργάτη του Γιανούλη – τον αναφέραμε πιο πάνω. Αποστασιοποιημένος από όλα αυτά (η φανατική του ένταξη μέχρι πρόσφατα στο ΠΑΣΟΚ του το επιτρέπει) δεν διστάζει να κουβεντιάζει ήρεμα ακόμα και με πολεμιστές του αντίπαλου στρατοπέδου. Όπως τώρα.

Ο Αχιλλέας Παπαιωάννου αριστερά.

Βλέποντας τους δύο ασπρομάλληδες να κουβεντιάζουν πλησιάζοντας πολύ κοντά τις κεφαλές τους, δυο νεαρές δίπλα μου σχολιάζουν «Σα φιγούρες του «Μάπετ Σώου» μοιάζουν». Κυνικό και βέβηλο το σχόλιό τους. Προφανείς οι αμερικάνικες τηλεοπτικές επιρροές τους. Αλλά μήπως έχουν δίκιο που κρατούν αυτή την εξαιρετικά αιρετική στάση.

Τι εμπιστοσύνη να τους εμπνέει ο κ. Παπαϊωάννου. Πολυγραφότατος προβαίνει σε συνεχείς αποκαλύψεις στα βιβλία του για τα τραγικά παρασκήνια και τα εγκλήματα που έγιναν μέσα στο κίνημα. Για τον αδικοσκοτωμένο από τον Ζαχαριάδη «μεγάλο αγωνιστή, κομμουνιστή, το μεγάλο πολιτικό και στρατιωτικό μυαλό της περιόδου εκείνης» Γ. Γιαννούλη έχει πει πολλά.

Σύμφωνα όμως με τον Αργύρη-Κοβάτσης-Δημητρίου, μέλος κι αυτός της πρώτης ομάδας του Γιανούλη, όταν το Γενικό Αρχηγείο με διαταγή του Μάρκου Βαφειάδη καθαιρεί  τον Γ . Γιαννούλη «ο Αχ  . Παπαϊωάννου, αντί   να στηρίξει  τον Γιαννούλη που τον ανέδειξε , για  ν’αποφύγει  τυχόν κατηγορίες ότι είχε ανάμιξη και  ο ίδιος εστράφη εναντίον του. Τούτο ενισχύεται  από το γεγονός ότι  στην 3 η Συνδιάσκεψη του Κ . Κ .Ε. το 1950, επίσημα από το βήμα κατήγγειλε τον Γ .Γιαννούλη και  τον Γεωργιάδη ότι ήταν πράκτορες σταλμένοι  από τον αντίπαλο στις τάξεις του Δ .Σ.Ε.». (από το βιβλίο του Αργύρης-Κοβάτσης-Δημητρίου, Ο-ατίθασος-Ταγματάρχης-Στου-Γράμμου-και-του-Βίτσι-τη-ράχη-περπατώντας-η-δόξα-μονάχη-Ο-καστοριανός-ασυμβίβαστος-αντάρτης)

Το τι κατηγορίες για «πράκτορες» του εχθρού έχουν εκτοξευτεί, είναι ασύλληπτο.  Ποιόν να πιστέψεις; Αυτοί ήταν ηγέτες του αγώνα;  Όχι, δεν είναι «μάπετ σώου», η σύγχρονη ελληνική τραγωδία είναι. Κάτω από μια ελληνική, αμερικάνικη και ευρωπαϊκή σημαία! Στον Πεύκο.

Ευτυχώς όμως που υπάρχει κι η άλλη ματιά.

ΣΤΟ ΦΛΑΜΠΟΥΡΟ

Με απόλυτη θέα στις περισσότερες από τις βουνοκορφές, το αλπικό τοπίο, στην καρδιά του Γράμμου, από τα 1880 μέτρα φαντάζει ειδυλλιακό.  Κάτω, απλώνεται η κοιλάδα της Γράμμουστα που τη διασχίζει ένα ήρεμο μικρό  ποτάμι που ξέρεις, σταδιακά θα θεριέψει και θα γίνει ο ορμητικός Αλιάκμονας.  Ήχος κανείς, μόνο ένα ανεπαίσθητο αεράκι.

Πάνω στο πλάτωμα με τους λιγοστούς θάμνους κοπάδια από θηριώδης αγελάδες βόσκουν αμέριμνες. Ακόμα κι αυτό τον καιρό, μέσα Αυγούστου, έχει χορτάρι εδώ πάνω.

Με την ίδια ευκαμψία των 17 χρόνων, όταν βγήκε στο βουνό με το Γιαννούλη το 46, ο Γιάννης Μότσιος διασχίζει την απόσταση από το χωματόδρομο μέχρι την άκρη του υψώματος. Λαχανιάζουμε να τον ακολουθήσουμε. Τώρα καταλαβαίνω πως κατέφερε και ξέφυγε από το λόχο των κυβερνητικών που τον κυνηγούσε να τον πιάσει ζωντανό εκείνη την … τελευταία μέρα.

Αυτή τη μέρα μας περιγράφει τώρα και μας φέρνει «βίαια» στην πραγματικότητα. Ποιά πραγματικότητα; Μα αυτή του 1949!

Τη μέρα που πέταγαν τα αεροπλάνα του κυβερνητικού στρατού και δεν πολυβολούσαν. Οι μαχητές και των δυο στρατοπέδων βρίσκονταν απέναντι αλλά δεν πυροβολούσαν.  Τα κανόνια για πρώτη φορά σιγούσαν. Όταν όλα είχαν τελειώσει και όλοι το ήξεραν. Ένας ακόμη νεκρός δεν θα έλεγε και πολλά πράγματα. Ήξεραν ποιοί ήταν οι νικητές και ποιοί οι ηττημένοι. Μια μέρα χωρίς ήχους!

Από τις απέναντι πλαγιές κατέβαιναν άτακτα οι άντρες του Δημοκρατικού Στρατού. Το μόνο που τους ένοιαζε ήταν να αποφύγουν τον εγκλωβισμό, να περάσουν την τελευτάια κορυφογραμμή, να βγουν στην Αλβανία, να σωθούν. Μια μέρα που ο παλιός αντάρτης αδυνατεί να της δώσει ένα χαρακτηρισμό.

Σαν τη φράση που αδυνατεί να βρει μια τελεία για να κλείσει και τελικά αποφασίζει να βάλει τρεις… αφήνοντας τον αναγνώστη  να προσθέσει τα επόμενα.

Χωρίς αγωνία για την υστεροφημία του, βλέπει τον κόσμο κατάματα, και δεν τρομάζει στην αλήθεια. Οργίζεται με το παιχνίδι της «εθνικής σιωπής»  κάτω από την ταμπέλα της «εθνικής συμφιλίωσης». Το ίδιο βράδυ στην εκδήλωση στο Νεστόριο θα πει «ζούμε ακόμη… κάντε λίγο υπομονή… αν  πεθάνουμε, ξεχάστε μας…».

Η πορεία στη μνήμη συνεχίζεται.

ΓΛΥΚΟΝΕΡΙ / ΔΡΑΝΟΒΟ

Το Γλυκονέρι πλήρωσε ακριβά. Οι περισσότεροι κάτοικοι του κατατάχτηκαν στο ΔΣΕ και το 1/3 σκοτώθηκε.

Οκτώ χιλιόμετρα από το Νεστόριο βρίσκεται ή μάλλον βρισκόταν το χωριό . Το 1945 είχε γύρω 200 κατοίκους. Σήμερα είναι απλά ένα τοπωνύμιο που προσπαθεί να ξαναβρεί την ταυτότητά του. Ένα ακόμα Γραμοχώρι φάντασμα. Αν ψάξεις στους θάμνους που έχουν αγριέψει θα διακρίνεις κάποιες πέτρες, υπολείμματα τοίχων σπιτιών. Πιο μεγάλα τα ερείπια της εκκλησίας του χωριού, της Αγίας Κυριακής. Πρέπει να ήταν μεγάλη.

Από τα είκοσι πέντε σπίτια του χωριού όρθιο έμεινε μόνο το σχολείο. Μέχρι το 80 σώζονταν και η σκεπή του. Ξαφνικά όμως, τότε  που ο Παπανδρέου έδωσε την επιλεκτική αμνηστία κι άρχισαν να γυρίζουν,  κάηκε! Από ποιόν;  Αγώνα μεγάλο έκαναν όσοι κατάφεραν να επιστρέψουν από την προσφυγιά για να το μετατρέψουν σε ξενώνα. Να έχουν τουλάχιστον  μια κοινή σκεπή όταν έρχονται για προσκύνημα, να μη νοιώθουν πρόσφυγες στον ίδιο τους τον τόπο.

Ελάχιστα τα «τεκμήρια», όπως λένε οι ιστορικοί, από την ύπαρξη του χωριού. Μια φωτογραφία του σχολείου πριν και μετά τον εμπρησμό, μια φωτογραφία παιδιών του Γλυκονερίου στην Τσεχοσλοβακία που τα φιλοξένησε… Το πιο τραγικό: ένα σκαρίφημα με τα σπίτια, τις καλύβες, τους δρόμους , τις φαμίλιες και τα ονόματα των ιδιοκτητών τους. Μια ασπρόμαυρη φωτοτυπία που τη μοιράζουν στους επισκέπτες. Μια συγκλονιστική, τραγικά αφαιρετική εικόνα του χωριού. Άλλη δεν έχουν!

Δίπλα στο σχολείο- ξενώνα μια απλή λευκή πλάκα καταγράφει τα ονόματα των συγχωριανών που χάθηκαν στους πολέμους. Μαζί και της διπλανής Περιστεράς, που είχε την ίδια μοίρα. Σε ενιαία λίστα οι πεσόντες κάτω από την επιγραφή:   «Αντίσταση 1940-49».

Είδες, η αλήθεια γράφεται με λίγες λέξεις.

Σημείωση: Η επίσκεψη στο Γράμμο έγινε στα πλαίσια της εκδήλωσης της ΕΔΙΑ για τα Γραμοχώρια στο Νεστόριο Καστοριάς στις 18 και 19 Αυγούστου 2012.

Σχετικά ρεπορτάζ για το διήμερο:

Από τη Σταυρούλα Πουλημένη http://www.alterthess.gr/content/grammoxoria-i-mnimi-poy-telika-den-kataferan-na-sbisoyn

Από τον Απόστολο Λυκασά http://www.ethnos.gr/article.asp?catid=22768&subid=2&pubid=63702587

Στην ιστοσελίδα των οργανωτών ΕΔΙΑ Κ-Δ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ

«Περιμένοντας τη Ρόζα»

Τελικά η «Ρόζα» είναι εδώ!

Η ταινία που σχεδίαζα εδώ και χρόνια για το χωριό «Μπελογιάννης» στην Ουγγαρία, έστω κι αν δεν ανταποκρίνεται στον αρχικό σχεδιασμό, πήρε αναγκαστικά μια τελική μορφή και είναι έτοιμη για προβολή.

ΟΙ ΔΡΑΠΕΤΕΣ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ

Όταν γράφονται σήμερα λογοτεχνικά βιβλία που έχουν θέμα τα πιο δραματικά γεγονότα της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας, κυρίως του Εμφυλίου (1946-49) περιμένει κανείς ότι θα είναι απαλλαγμένα από τα στερεότυπα του παρελθόντος, τα προπαγανδιστικά χαλκεύματα του ψυχρού πολέμου και θα στηρίζονται στη σύγχρονη ιστοριογραφία. Κι ένας λόγος παραπάνω όταν πρόκειται για βιβλία που απευθύνονται σε παιδιά.

Πρόσφατα κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Πατάκη το νέο βιβλίο της Λίτσας Ψαραύτη «Οι δραπέτες του καστρόπυργου» που έχει θέμα το διαβόητο «παιδομάζωμα» της εποχής του Εμφυλίου μέσα από τα μάτια ενός δεκαπεντάχρονου αγοριού που απήχθη από τους αντάρτες του Δημοκρατικού Στρατού αλλά κατάφερε να δραπετεύσει και να επιστρέψει «στην ελευθερία και στην Ελλάδα».

Το βιβλίο παρουσιάζεται σαν ένα «μυθιστόρημα που ζωντανεύει τα γεγονότα με γνώση και ευαισθησία, ανατέμνει ψυχές και εποχές…». Αν οι λέξεις είχαν ακριβώς το αντίθετο νόημα θα κατέγραφαν με ακρίβεια το περιεχόμενό.

Ανεκπλήρωτες προθέσεις

(Σχετικά με την ταινία Γράμμος, μαγικές εικόνες)

Με αφορμή την προβολή της ταινίας μου «Γράμμος, Μαγικές εικόνες» στη Δράμα, στο πρόγραμμα digi του Φεστιβάλ Ταινιών Μικρού Μήκους 2010, και το κλείσιμο ενός κύκλου προβολών, ήρθε καιρός να πω μερικά πράγματα γι αυτήν.

Ο «ΓΡΑΜΜΟΣ» ΣΤΗ ΧΑΛΚΙΔΑ

Η ταινία μου «ΓΡΑΜΜΟΣ – Μαγικές εικόνες», ένα ντοκιμαντέρ μικρού μήκους, επελέγη για το διαγωνιστικό τμήμα του 3ου Φεστιβάλ Ελληνικού Ντοκιμαντέρ που θα πραγματοποιηθεί στη Χαλκίδα 7-11 Οκτωβρίου 2009.

Στο επίσημο πρόγραμμα του φεστιβάλ θα προβληθούν 52 ντοκιμαντέρ παραγωγής 2008 – 2009, 32 μικρού μήκους και 20 μεγάλου μήκους. Μέσα από αυτές  η προκριματική επιτροπή -αποτελούμενη από τους Στάθη Βαλούκο, Γιώργο Νικολακάκη και Σταύρο Ιωάννου- επέλεξε για το Διαγωνιστικό Τμήμα του Φεστιβάλ 13 ντοκιμαντέρ μεγάλου μήκους και 15 ντοκιμαντέρ μικρού μήκους.

Η ταινία «ΓΡΑΜΜΟΣ – Μαγικές εικόνες» θα προβληθεί το Σάββατο 10 Οκτωβρίου στις 22.25  στο Θέατρο Παπαδημητρίου και σε επανάληψη την Κυριακή το βράδυ στις 23.05 στο θέατρο «Πράξεις Ευρίπου».

Ο δεύτερος θάνατος της Ρόζας

 

Μνημείο για τον Νίκο Μπελογιάννη το όνομα του οποίου πήρε το χωριό των πολιτικών προσφύγων από την Ελλάδα.

Στις 29 Αυγούστου 2009 συμπληρώθηκαν 60 χρόνια από την τελευταία μάχη στο Γράμμο και την λήξη του εμφυλίου πολέμου στην Ελλάδα.

Ένα μήνα πριν, στις 30 Ιουλίου 2009, ανακοινώθηκαν οι τελικές εγκρίσεις της κοινής επιτροπής του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου και της ΕΡΤ ΑΕ για το πρόγραμμα χρηματοδότησης ντοκιμαντέρ,  ΤΕΚΜΗΡΙΟ. Σε αυτές δεν περιλαβάνεται η δική μου πρόταση με τίτλο «Περιμένοντας τη Ρόζα».

Η πρόταση αφορούσε τη δημιουργία ντοκιμαντέρ μεσαίου μήκους για το ελληνικό χωριό Μπελογιάννης στην Ουγγαρία που δημιουργήθηκε από έλληνες πολιτικούς πρόσφυγες – τους ηττημένους του εμφυλίου – και το οποίο διανύει τις τελευταίες μέρες της ύπαρξής του.

Ημερολόγιο Καστοριάς – Γράμμου

Το βουνό με τις «μαγικές εικόνες»

Μαγική εικόνα 1

Στα αριστερά του αυτοκινητόδρομου που οδηγεί από την Καστοριά στις Πρέσπες συναντάς το ερειπωμένο χωριό Γάβρος με τα εντυπωσιακά πλινθόκτιστα σπίτια. Συγκλονιστικές εικόνες που παραπέμπουν σε πόλεμο καθώς ο τόπος μοιάζει βομβαρδισμένος. Χρησιμοποιήθηκε για ντεκόρ σε ταινίες του Παντελή Βούλγαρη. Μόνο που η ερήμωσή του δεν έχει αφορμή κανέναν από τους γνωστούς πολέμους. Το παλιό του όνομα ήταν Γκάμπρες. Εξελληνίστηκε σε Γαβρέσι και στη συνέχεια σε Γάβρος. Από την άλλη μεριά του δρόμου φτιάχτηκε ο Νέος Οικισμός με χωρίς ίχνος τοπικού χρώματος όπου μεταφέρθηκαν όλοι οι «ντόπιοι» κάτοικοι του Γάβρου και αναμίχθηκαν με τους μικρασιάτες πρόσφυγες διπλανών χωριών. Το παλιό χωριό καταρρέει χρόνο με το χρόνο. Οι πλίνθοι ξαναγίνονται χώμα.