Η ΑΜΗΧΑΝΗ ΠΑΙΔΕΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ

(Σημ. Το κείμενο αυτό, σε συντομευμένη μορφή,   δημοσιεύεται στον κατάλογο του Φεστιβάλ Mice 2017 -Μostra Ιnternacional de Cinema Education που γίνεται αυτό το μήνα στη Βαλένθια. Στη μορφή που ακολουθεί δημοσιεύτηκε στο ένθετο «Παιδεία και Κοινωνία» της εφημερίδας ΑΥΓΗ, τεύχος 114, Ιανουάριος – Φεβρουάριος 2017).

Τον 17^ο χρόνο του εικοστού πρώτου αιώνα σχεδόν  κανείς δεν αμφισβητεί την εισαγωγή της οπτικοακουστικής παιδείας σε όλες της βαθμίδες της εκπαίδευσης. Δημοσιεύονται συνεχώς έρευνες και ανακοινώνονται προγράμματα. Αλλά από τις εξαγγελίες μέχρι την υλοποίηση, υπάρχει ένα τεράστιο χάσμα. Κι αυτή η διαπίστωση δεν αφορά μόνο την Ελλάδα.

Διακρίνει κανείς έναν δισταγμό, μια επιφύλαξη. Ενίοτε έναν ανομολόγητο φόβο.  Η πραγματικότητα τρέχει πιο γρήγορα από τα σχέδια ή τις σκέψεις μας. Η αμήχανη παιδεία αδυνατεί να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις ενός κόσμου σε βαθειά αναταραχή, ενός κόσμου σε μετάβαση.

Δεν ξέρω τι να παίξω στα παιδιά / Έτσι κι αλλιώς τα ξέρουν όλα,  τραγουδάει ένας ηλικιωμένος έλληνας τραγουδοποιός. Τα παιδιά της ψηφιακής εποχής έχουν όλα τα μέσα στα χέρια τους. Ένα απλό κινητό είναι πλέον ένα σύνθετο εργαλείο οπτικοακουστικής δημιουργίας. Ταυτόχρονα:  κάμερα υψηλής ευκρίνειας (για τα ακριβά μοντέλα), εργαλείο μοντάζ  και επεξεργασίας εικόνας αλλά και προβολής, μέσω του διαδικτύου και τις σχετικές πλατφόρμες σε όλο τον πλανήτη.

Ένα εργαστήριο, για τη δημιουργία ταινίας με το κινητό τηλέφωνο  που έκανε η Λάουρα Γκέινορ, μια νεαρή σκηνοθέτης από την Ιρλανδία στα πλαίσια του τελευταίου Φεστιβάλ Ολυμπίας (3-10 Δεκεμβρίου 2016) απέδειξε τις τεράστιες δυνατότητες, που έχει αυτό το καθημερινής χρήσης εργαλείο.  Εξειδικευμένες εφαρμογές το κάνουν ένα απόλυτα δημιουργικό εργαλείο.

Στις προβολές της Camera Zizanio, το φεστιβάλ που προβάλει οπτικοακουστικές δημιουργίες παιδιών και νέων έως 20 ετών, εντυπωσίασε και βραβεύτηκε η ταινία μιας δεκάχρονης μαθήτριας από την Ελλάδα που ήταν γυρισμένη με τάμπλετ.

Αλλά η μικρή Άρτεμις δεν ήταν η εξαίρεση.  Άλλα οκτώ δεκάχρονα από διαφορετικέ και διαφορετικού επιπέδου χώρες όπως η Αμερική, το Ιράν, ο Καναδάς, η Αγγλία και το Βέλγιο εντυπωσίασαν με τις ταινίες τους οι οποίες, σημειωτέον, ήταν ατομικές δημιουργίες με ελάχιστη ή και ανύπαρκτη βοήθεια από ενήλικες.

Διότι πλέον τα παιδιά, ακόμη και  πολύ νεαρής ηλικίας, όχι απλώς «τα ξέρουν όλα» αλλά μπορούν να χειρίζονται με επιδεξιότητα τα εργαλεία νέας τεχνολογίας. Όλα αυτά σηματοδοτούν μια νέα εποχή όπου τα παλιά σχήματα οπτικοακουστικής παιδείας που περιορίζονται στη θεωρητική προσέγγιση του αντικειμένου,  χρήσιμη και αναγκαία, φαίνονται πλέον ανεπαρκή.

Η υποχρέωση της παιδείας δεν είναι να μάθει στα παιδιά να ερμηνεύουν απλά τις κινηματογραφικές εικόνες. Η παθητική θεώρηση του πράγματος πρέπει να γίνει ενεργητική πράξη.  Να εκπαιδευτούν στη δημιουργία έργων με κινηματογραφική αισθητική, συμβάλλοντας, μέσα από την τέχνη, στην αισθητική τους διαπαιδαγώγηση και  στην ανάπτυξη ενός  διαλόγου που ξεπερνά τα όρια της καθημερινότητας.

Είναι γεγονός ότι υπάρχουν συντηρητικές δυνάμεις  που φοβούνται αυτή την προοπτική. Ο δημοκρατικός διάλογος, δεν ανήκει στις προτιμήσεις τους. Θεωρούν την κριτική σκέψη ένα επικίνδυνο όπλο που αμφισβητεί την κυριαρχία τους.

Το κενό της επίσημης παιδείας βλέπουμε να επιχειρούν να καλύψουν ιδιωτικές πρωτοβουλίες. Τα τελευταία χρόνια πληθαίνουν διοργανώσεις  που προωθούν τη νεανική οπτικοακουστική δημιουργία. Και δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι πίσω  από πρωτοβουλίες βρίσκονται εκπαιδευτικοί και μάλιστα της δημόσιας εκπαίδευσης.  Χαρακτηριστικά δείγματα είναι φεστιβάλ με ολοένα αναπτυσσόμενη δυναμική όπως το Mice στη Βαλένθια ή το Plasencia Encorto στην Εξτρεμαδούρα της  Ισπανία, το NFFS  (το εθνικό φεστιβάλ μαθητικών ταινιών) στην Ολλανδία, το Time Line  στην Ιταλία και άλλα.

Οι εκπαιδευτικοί σε όλες τις χώρες είναι οι άμεσοι δέκτες των αναγκών της κοινωνίας για μια σύγχρονη προοδευτική παιδεία και είναι φυσικό να βρίσκονται στην πρωτοπορία για την κάλυψη των κενών που αφήνει η αμήχανη παιδεία. Είναι χαρακτηριστικό ότι κάθε φορά που οργανώνεται κάποιο σεμινάριο ή εργαστήριο κινηματογραφικής δημιουργίας η προσέλευση εκπαιδευτικών είναι μαζική. Πολλές φορές πληρώνουν οι ίδιοι από τους συρρικνωμένους μισθούς τους το κόστος συμμετοχής.

Αναρωτιέται κανείς πότε η υπεύθυνη κρατική παιδεία θα ξεπεράσει τους δισταγμούς της και θα αναλάβει οργανωμένα την επιμόρφωση των εκπαιδευτικών και την συνολική εισαγωγή της κινηματογραφικής παιδείας στα σχολεία, σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης.

Ελάχιστες είναι οι περιπτώσεις που το ίδιο κράτος βρίσκεται με ένα οργανωμένο τρόπο  αν και περιθωριακά σε αυτή τη διαδικασία όπως είναι ο θεσμός των Οπτικοακουστικών Βραβείων του υπουργείου Παιδείας της Αυστρίας.   Στην Ελλάδα αυτό το ρόλο έχει αναλάβει από τη μεριά του υπουργείου Παιδείας μια υποστελεχομένη  και με περιορισμένες δυνατότητες «Εκπαιδευτική Ραδιοτηλεόραση».

Η εμπειρία από μια εικοσάχρονη εμπειρία στον τομέα της οπτικοακουστικής δημιουργίας (τόσα είναι τα χρόνια του Φεστιβάλ Ολυμπίας για παιδιά και νέους) έχει αναδείξει δυο ουσιαστικές παραμέτρους ιδιαίτερα κρίσιμες στις μέρες μας.  Η  λειτουργία των εργαστηρίων κινηματογραφικής δημιουργίας όχι μόνο κατευθύνει τα παιδιά σε μια δημιουργική και ωφέλιμη  χρήση των νέων μέσω, αλλά δημιουργεί το πλαίσιο κοινωνικής ευαισθητοποίησης και δράσης:

1. Στο ζήτημα Δημοκρατίας. Μια κινηματογραφική ομάδα δεν μπορεί να λειτουργήσει και να παράγει έργο αν δεν εφαρμόζει τις αρχές της άμεσης δημοκρατίας. Η συλλογική δράση  απαιτεί, ισοτιμία,  σεβασμό του διαφορετικού, οργάνωση, διάλογο, κοινό στόχο.
2. Τα ανοιχτά σύνορα. Η λειτουργία πολυεθνικών κινηματογραφικών εργαστηρίων και η ύπαρξη διεθνών Φεστιβάλ όπου παρουσιάζονται τα έργα των νέων δείχνει ότι στην οπτικοακουστική δημιουργία δεν υπάρχουν σύνορα. «Πλατώ» της δράσης μας είναι ο πλανήτης όλος. Αναγκαία δράση συνύπαρξης και συνεργασίας ως απάντηση στους δηλητηριώδεις εθνικισμούς που ορθώνουν φράχτες, πυροδοτούν μίση και πολεμικές συγκρούσεις.

Πρέπει να είναι ξεκάθαρο αυτό που αποτελεί το αντικείμενο του φόβου της συντηρητικής παιδείας, είναι το απολύτως αναγκαίο όχι μόνο της παιδείας αλλά της κοινωνίας στο σύνολο. Άρα και η υπέρβαση της σημερινής «αμηχανίας» είναι ζήτημα πολιτικής βούλησης.

Νίκος Θεοδοσίου, Καλλιτεχνικός διευθυντής της Camera Zizanio

 

Η ΟΠΤΙΚΟΑΚΟΥΣΤΙΚΗ ΠΑΙΔΕΙΑ ΣΕ ΝΕΟΥΣ ΔΡΟΜΟΥΣ

(Εισήγηση στην στρογγυλή τράπεζα με θέμα την οπτικοακουστική παιδεία στα σχολεία που έγινε στην Πλασένθια της Ισπανίας στις 20 Μαρτίου 2014)

Τα ζήτημα της οπτικοακουστικής παιδείας δεν είναι κάτι δεδομένο, δεν είναι κάτι σταθερό. Βρίσκεται σε διαρκή κίνηση και αλλαγή τόσο στη μορφή όσο και στο περιεχόμενο. Όπως και η κοινωνία η ίδια άλλωστε.

Όσοι ασχολούνται με αυτό θα έχουν παρατηρήσει αυτές τις αλλαγές. Αυτός είναι ο λόγος που χρειάζεται συνεχώς μια νέα προσέγγιση. Γι αυτό και συναντήσεις σαν κι αυτή εδώ στην Πλασένθια έχουν μεγάλη αξία.

Οι παράμετροι που καθορίζουν αυτές τις αλλαγές είναι δυο

–          οι εξελίξεις στον τομέα της τεχνολογίας

–          η οικονομική κρίση.

Ο παρατηρήσεις που έχω να κάνω σχετικά με αυτές τις δυο παραμέτρους που επηρεάζουν άμεσα τη δουλειά μας βγαίνουν από την ίδια την εμπειρία μας.

Αυτή η εμπειρία στηρίζεται στη διοργάνωση του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Ολυμπίας για Παιδιά και Νέους για 17 χρόνια και της CameraZizanioγια 14 χρόνια.

Πρώτη παράμετρος.

Το φτηνά ψηφιακά μέσα για την καταγραφή και επεξεργασία εικόνων δίνουν τη δυνατότητα πλέον σε κάθε έναν να δημιουργήσει οπτικοακουστικό έργο.

Κι ενώ παλιότερα το ζητούμενο ήταν τα δώσουμε στα παιδιά τη δυνατότητα να έχουν μια αισθητηριακή επαφή με τα μέσα, κάμερα, υπολογιστές και άλλα τεχνικά μέσα, σήμερα περάσαμε στο επίπεδο που όλα είναι διαθέσιμα σε όλους.

Ο καθένας μπορεί να έχει μια κάμερα και ένα υπολογιστή για την επεξεργασία των εικόνων. Ακόμα κι ένα φτηνό κινητό τηλέφωνο μπορεί να κάνει αυτή τη δουλειά.

Έτσι η δυνατότητα δημιουργίας πέρασε από τα χέρια των λίγων στα χέρια των πολλών. Σε αυτό το επίπεδο μπορούμε να πούμε ότι υπάρχει ένας εκδημοκρατισμός.

Επιπλέον γίνεται όλο και πιο καθαρό ότι η οπτικοακουστική παιδεία είναι ένα απαραίτητο στοιχείο μιας σύγχρονης παιδείας.

Η ευκολία των μέσων και η δημιουργία ταινιών με ελάχιστο έως ανύπαρκτο κόστος, έφερε τη μεγάλη ποσότητα.

Στην Ελλάδα παρατηρήσαμε ότι από τις 6-7 ταινίες που είχαμε το 2001 όταν ξεκινάγαμε την CameraZizanio, το 2014 φτάσαμε τις 190! Ο πραγματικός αριθμός των ταινιών που δημιουργήθηκαν σε σχολικό περιβάλλον αλλά ήταν εκτός των κανόνων για συμμετοχή στο Φεστιβάλ μας ήταν τουλάχιστον διπλάσιος. Έχουμε δηλαδή μια έκρηξη δημιουργικότητας.

Αντίστοιχα το ίδιο γίνεται σε όλο τον κόσμο. Κι αυτό φαίνεται με την μεγάλη αύξηση των Φεστιβάλ που προβάλλουν νεανικές δημιουργίες στην Ευρώπη αλλά και σε όλο τον κόσμο.

Ποσότητα όμως δεν σημαίνει και ποιότητα. Συχνά οι νεανικές δημιουργίες είναι επηρεασμένες από την αισθητική της τηλεόρασης ή από τις τεχνικές εντυπωσιασμού που χρησιμοποιούν οι ταινίες του χόλυγουντ.

Η ποιότητα είναι κάτι που πρέπει να επιδιώξουμε τώρα συνειδητά και με επιμονή. Ενάντια στην ευκολία που δημιουργεί το μέσο. Να βάλουμε την αισθητική στο επίκεντρο.

Η ποιότητα στις δημιουργίες βίντεο μπορεί να έρθει από αυτό που αποτελεί την αρχή της κινούμενης εικόνας: Τον κινηματογράφο. Η τέχνη είναι ο κινηματογράφος και αυτός θα μας δώσει τα όπλα για να ποιοτικές οπτικοακουστικές δημιουργίες.

Χρειάζεται λοιπόν μια συστηματική μελέτη της τέχνης του κινηματογράφου για να είναι οδηγός στις νεανικές δημιουργίες.

Σε αυτή τη διαδικασία είναι απαραίτητη η συνεργασία με τους επαγγελματίες του κινηματογράφου.

Μέσα από αυτή τη συνεργασία θα εκπαιδευτούν και οι εκπαιδευτικοί που αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες για την παραγωγή μαθητικών βίντεο.

Αυτή είναι μια διαδικασία επωφελής για τους ίδιους τους καλλιτέχνες καθώς δημιουργεί τους απαιτητικούς θεατές του αύριο.

Δεύτερη παράμετρος

Κι ενώ στο επίπεδο της οπτικοακουστικής δημιουργίας των νέων βρισκόμαστε σε ικανοποιητικό επίπεδο ανάπτυξης, παρά το γεγονός ότι δεν έχει ενταχθεί στην επίσημη εκπαιδευτική διαδικασία, βλέπουμε να αναπτύσσονται πολιτικές που βάζουν μεγάλα εμπόδια.

Η οικονομική κρίση γίνεται όλο και πιο επώδυνη σε πολλές χώρες. Οι κυβερνήσεις εφαρμόζουν πολιτικές περικοπών που έχουν άμεσες επιπτώσεις στην παιδεία και τις τέχνες. Απ την άλλη οι ίδιοι οι γονείς αδυνατούν πλέον να καλύψουν τις ανάγκες των παιδιών τους.

Η οπτικοακουστική παιδεία πλέον θεωρείται πολυτέλεια.

Στην Ελλάδα η δημόσια παιδεία βρίσκεται υπό διάλυση. Απολύονται εκπαιδευτικοί και περιορίζεται συνεχώς ο αριθμός των σχολείων.

Η Δημόσια τηλεόραση που ήταν ο μόνος φορέας που προωθούσε έστω και περιορισμένα την νεανική οπτικοακουστική δημιουργία από το περασμένο Ιούνιο έκλεισε πραξικοπηματικά. Η νέα συρρικνωμένη τηλεόραση που φτιάχνουν εδώ και μήνες δεν πρόκειται να στηρίξει τέτοιες δράσεις.

Οι περικοπές από τη μεριά του υπουργείου πολιτισμού έχει υπονομεύσει τη λειτουργία των Φεστιβάλ. Αυτό βάζει εμπόδια στη διακίνηση των οπτικοακουστικών έργων των νέων, στις διεθνείς δράσεις.

Σε Ευρωπαϊκό Επίπεδο, εννοώ την Ευρωπαϊκή Ένωση, δεν γίνεται κάτι ουσιαστικό. Πέρα από μελέτες και προτάσεις ειδικών δεν βλέπω κάτι άλλο. Οι δράσεις είναι λίγες. Στην πραγματικότητα δεν υπάρχει στρατηγική. Κι αν υπήρχε δεν θα μπορούσε να εφαρμοστεί γιατί η ίδια η Ευρωπαϊκή Ένωση διέρχεται κρίση.

Όλα αυτά μας ωθούν σε μια αντίθετη πορεία σε αυτό που χρειάζεται μια σύγχρονη παιδεία, μια σύγχρονη κοινωνία. Ένα γύρισμα στο παρελθόν. Μια ακύρωση του έργου που έχουμε ήδη δημιουργήσει.

Το ερώτημα τώρα είναι τι κάνουμε.

Πέρα από τις διαπιστώσεις και την καταγγελία είναι απαραίτητο να περάσουμε σε κάτι πρακτικό. Πρέπει να δράσουμε. Να ορθωθούμε απέναντι σε αυτή τη πορεία οπισθοδρόμησης.

Μια συλλογική αντιμετώπιση των προβλημάτων σε διεθνές επίπεδο είναι σήμερα αναγκαία όσο ποτέ.

Σε επίπεδο ανταλλαγής εμπειριών αλλά και συμμετοχής παιδιών και εκπαιδευτικών σε κοινές δράσεις.

Δράσεις αλληλοβοήθειας και υποστήριξης. Εφαρμόζοντας συνεργατικές μεθόδους.

Να κολυμπήσουμε ενάντια στο ρεύμα.

Η οπτικοακουστική εκπαίδευση σαν ύψιστη κοινωνική ανάγκη

Το κείμενο που ακολουθεί είναι η εισήγησή μου, εκπροσωπώντας το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Ολυμπίας για Παιδιά κια Νέους και την Camera Zizanio,  στην στρογγυλή τράπεζα με θέμα «Τα παιδιά, οι νέοι και η οπτικοακουστική διδασκαλία»  που πραγματοποιήθηκε το Σάββατο 19 Ιανουαρίου 2013 στη Βαλένθια της Ισπανίας

Η εκδήλωση αποτελούσε μέρος του διήμερου της 1ης Διεθνούς Έκθεσης Εκπαιδευτικού Κινηματογράφου (Mostra International de Cinema Educatiu) 18-19 Ιανουαρίου 2013.

Στην στρογγυλή τράπεζα συμμετείχαν επίσης οι Gunther Kinstler (Rainbow Project) Γερμανία , Paolo Beneventi, (Διευθυντής του Bambini Oggi Brescia) Ιταλία, Birgitta Olsson (Κινηματογραφική σύμβουλος, Film i Halland) Σουηδία ),  Paula Jardon (κοσμήτορας στο πανεπιστήμιο της Βαλένθια) Ισπανία , Nuria Cidoncha, (διευθύντρια του Ινστιτούτου Κινηματογράφου και Οπτικοακουστικών της Βαλένθια) Ισπανία.

Κάθε μέρα περνάω από την ίδια πλατεία για να πάω στο γραφείο μου. Σε αυτή την πλατεία δέσποζε ένας από τους ωραιότερους  κινηματογράφους της Αθήνας.

Πριν από μερικά χρόνια παρακολούθησα μια ασυνήθιστη δραστηριότητα. Για πολλούς μήνες κατέγραφα με την κάμερα το αργό γκρέμισμα του κινηματογράφου.

Μέχρι που έγινε ένας σωρός ερειπίων.

Το τέλος του κινηματογράφου σήμανε και το τέλος μιας εποχής.

Ο κινηματογράφος έφυγε από τις πλατείες. Έφυγε από το δημόσιο χώρο. Μέσα από την τηλεόραση εισέβαλε στα σπίτια μας. Με μια διαφορετική μορφή. Με μια άλλη αισθητική.

Εδώ έχουμε τη μεγάλη αντίφαση: ο κινηματογράφος από μια κοινωνική σχέση που ήταν πριν μετατράπηκε σε μια ατομική υπόθεση. Ο θεατής μόνος απέναντι σε μια μικρή οθόνη. Περιορίστηκε και σταμάτησε ο διάλογος μεταξύ των θεατών. Αυτό σημαίνει ότι συρρικνώθηκε οι κοινωνικός χώρος.

Από δω δημιουργήθηκε η ανάγκη να ανακτηθεί το χαμένο έδαφος. Αναπτύχθηκαν τα προγράμματα “Το σχολείο στον κινηματογράφο”,  για την προώθηση του ποιοτικού κινηματογράφου, προγράμματα κινηματογραφικής ανάλυσης. Αναφέρομαι ειδικά στη Γαλλία που ήταν πρωτοπόρος σε αυτό τον τομέα.

Με την ανάπτυξη της ψηφιακής τεχνολογίας η αντίφαση οξύνθηκε.

Η κινούμενη εικόνα διεισδύει σε όλες τις πλευρές τις ατομικής ζωής. Ένας φορητός υπολογιστής ακόμη και ένα  κινητό τηλέφωνο αντικατέστησε ακόμη και την οθόνη της τηλεόρασης.

Συνέχεια της αντίφασης: ο κάθε ένας απόχτησε τη δυνατότητα να παράγει τις δικά του οπτικοακουστικά έργα και να τα διακινεί μέσω του διαδικτύου. Μπορεί να πούμε ότι έχουμε ένα εκδημοκρατισμό των μέσων αλλά κατακτήσαμε πραγματικά τη δημοκρατία;

Αυτοί που  διαθέτουν μεγάλα κεφάλαια μπορούν να μας βομβαρδίζουν με τα δικά τους προγράμματα,  φαντασμαγορικά και ελκυστικά αλλά που περικλείουν πολλούς κινδύνους.

Τα μεγάλα οικονομικά συμφέροντα δεν ταυτίζονται με τα συμφέροντα του λαού.

Από δω γεννήθηκε η ανάγκη για μια διαφορετική  αντιμετώπιση της οπτικοακουστικής παιδείας των νέων.

Ο κινηματογράφος στο σχολείο.

Την εκπαίδευση στην παραγωγή των δικών τους ταινιών. Οι θεατές να γίνουν δημιουργοί. Το πράγμα που βρίσκεται απέναντί μας να γίνει δικό μας. Ξεκινώντας αυτή τη διαδικασία από  τις πιο μικρές ηλικίες.

Αυτή η αναγκαία κατεύθυνση στην παιδεία αναγνωρίζεται σήμερα από όλους και δεν χρειάζεται να επιχειρηματολογήσει κανείς υπέρ.

Αναγνωρίζεται και από την ηγεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Βέβαια το ερώτημα είναι τι έχει γίνει μέχρι τώρα. Ελάχιστα και επιμέρους προγράμματα.

Όσες διεθνείς συναντήσεις έχω πάρει μέρος απλά διαπιστώνετε ότι δεν υπάρχει ένα γενικό σχέδιο. Δεν υπάρχει καν συντονισμός σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

Στην πραγματικότητα υπάρχει μια άρνηση του κρατικού εκπαιδευτικού συστήματος να εντάξει την οπτικοακουστική παιδεία.

Δεν μας παραξενεύει. Η καλλιτεχνική δημιουργία απαιτεί  ελευθερία στη σκέψη και στη δράση. Αυτό σήμερα δεν είναι αρεστό. Στην εποχή που όλοι πρέπει να υποτάσσονται στις εντολές του ΔΝΤ.

Νοιώθουμε ότι μας έχουν κηρύξει τον πόλεμο.

Ποια είναι η κοινωνική πραγματικότητα σήμερα στην οποία προσπαθούμε να προωθήσουμε την οπτικοακουστική παιδεία στους νέους;

Παιδιά στα σχολεία λιποθυμούν από την πείνα..

Το 2011 στην Ελλάδα 3.5 εκατομμύρια άνθρωποι βρίσκονταν στο όριο της φτώχειας.  Σε σύνολο πληθυσμού 11 εκ.

Οι άνθρωποι φτάνουν στο ακρότατο όριο της απελπισίας. Έχουμε αυτοκτονίες ρεκόρ. Πάνω από 1 άνθρωπος την ημέρα βάζει τέλος στη ζωή του..

Η ανθρωπιστική κρίση είναι μπροστά στα μάτια μας.

Η Διεθνής Επιτροπή του Ερυθρού Σταυρού παραδέχεται ότι αντιμετωπίζει «πρωτόγνωρες προκλήσεις», καθώς  το φαινόμενο της φτώχειας στην Ευρώπη της λιτότητας,λαμβάνει διαστάσεις ανθρωπιστικής καταστροφής. Και εκτιμά  ότι τα επόμενα δύο με τέσσερα χρόνια θα είναι πολύ δύσκολα για την Ευρώπη».

Σύμφωνα με επίσημες εκτιμήσεις στο δεύτερο εξάμηνο του 2013 ο αριθμός των ανέργων στην Ευρώπη θα υπερβεί τα 20 εκατομμύρια.  Στην Ελλάδα αναμένεται να φτάσει στο 28%. Στην Ισπανία στο 27%.

Αυτό σημαίνει ότι οι κοινωνίες αποδιαρθρώνονται

Οι περικοπές στον χώρο του πολιτισμού των τεχνών και της παιδείας μας έχουν σμπαραλιάσει. Θεωρούν άχρηστες τις χρηματοδότηση των πολιτιστικών δράσεων γιατί δεν τους αποφέρει κέρδος. Πως είναι δυνατόν, λένε, να ζητάτε χρήματα για πολιτιστικές δράσεις τη στιγμή που γίνονται περικοπές σε μισθούς, συντάξεις και η φτώχεια εξαπλώνεται.

Κι εδώ ακριβώς εμφανίζεται η πραγματική διάσταση του προβλήματος.

Προέρχομαι από μια χώρα όπου όπως είναι γνωστό γεννήθηκε η δημοκρατία.

Αυτό δεν έγινε τυχαία. Η ιδέα για ένα διαφορετικό πολιτικό σύστημα στηρίχτηκε στη μεγάλη ανάπτυξη του πολιτισμού, της τέχνης. Όχι οποιασδήποτε τέχνης. Όχι της ζωγραφικής ή της γλυπτικής  αλλά της δραματικής τέχνης. Η ποίηση που συνδυάζεται με το μαζικό θέαμα.

Μιας τέχνης που ανήκε σε όλο το λαό.

Όλοι οι πολίτες της πόλης κράτους των Αθηνών έπρεπε να παρακολουθούν τους δραματικούς αγώνες.

Γι αυτούς που ήταν φτωχοί το κράτος είχε θεσπίσει τα θεωρικά. Το κράτος πλήρωνε το εισιτήριο.

Γιατί

• Ο πολιτισμός και η τέχνη είναι συνώνυμο της Δημοκρατίας.
• Ο πολιτισμός και η τέχνη είναι  υπόθεση της κοινωνίας και όχι κάποιων ιδιωτών.
• Οπισθοχώρηση σε αυτό το ζήτημα σημαίνει ότι ανοίγουμε το δρόμο σε αντιδημοκρατικά καθεστώτα, στο φασισμό.

Με αυτή τη λογική αντιμετωπίσαμε το δικό μας Φεστιβάλ  και όλη την εκπαιδευτική του δράση.

Μια εκπαιδευτική δράση που δεν περιορίζεται στα κινηματογραφικά εργαστήρια στη διάρκεια του Φεστιβάλ αλλά απλώνεται στη διάρκεια όλης της χρονιάς και σε όλη την Ελλάδα και περιλαμβάνει:

• Προβολές ταινιών για μαθητές και φιλμική ανάλυση
• Με κινηματογραφικά εργαστήρια για μαθητές
• Κινηματογραφικά εργαστήρια για εκπαιδευτικούς
• Σεμινάρια
• Αποστολές παιδιών στο εξωτερικό για συμμετοχή σε φεστιβάλ και κινηματογραφικά εργαστήρια

Φέτος αντιμετώπισε τη μεγαλύτερη πρόκληση. Μέχρι την τελευταία στιγμή δεν είχαμε εξασφαλίσει καμία χρηματοδότηση.

Το παλέψαμε όμως και πετύχαμε μια πρώτη νίκη. Κάναμε ένα πολύ πετυχημένο φεστιβάλ.

Αν μπορούσαμε να κάνουμε μια σχηματική απεικόνιση του μοντέλου του Φεστιβάλ θα χρησιμοποιούσαμε μια πυραμίδα.

Πολλά φεστιβάλ  ξεκινούν από  τη βασική χρηματοδότηση (κρατική ή ιδιωτική) και απλώνονται με τις δραστηριότητες προς τη βάση.  Υπάρχουν όσο υπάρχει χρηματοδότηση . Αν κοπεί καταρρέουν και σταματούν τη λειτουργία τους.

Εμείς ξεκινάμε χτίζοντας την πυραμίδα από τα κάτω. Στη βάση είναι οι άμεσοι αποδέκτες, τα παιδιά και οι νέοι. Η πυραμίδα ορθώνεται προς την κορυφή σε αυτούς που έχουν την εξουσία διεκδικώντας τη χρηματοδότηση.

Το αποτέλεσμα του Φεστιβάλ 2012 σε μερικούς αριθμούς.

Το σύνολο των θεατών ανήλθε στους 21.456, από τους οποίους 17.584 παρακολούθησαν τις κινηματογραφικές προβολές και 3.872 παρακολούθησαν τις παράλληλες εκδηλώσεις ή συμμετείχαν σε διάφορες δραστηριότητες. Αναλυτικότερα:

• 7.067 θεατές στις προβολές των 51 ταινιών του διαγωνιστικού προγράμματος του 15ου Φεστιβάλ Ολυμπίας.
• 1.200 θεατές στις προβολές των 351 ταινιών της 12ης Camera Zizanio.
• 9.317 θεατές στις 11 αίθουσες του παράλληλου προγράμματος Zoom in European Children’s Films.
• 2.698 θεατές στις Παράλληλες Εκδηλώσεις (Θεατρική παράσταση: Με λένε… σύννεφο, Εκθέσεις Φωτογραφίας ΕΡΤ, Συγγραφείς στα Σχολεία, Το Θεατρικό παιχνίδι στο νηπιαγωγείο, Θέατρο στην τάξη, Τα νανουρίσματα, Πολυφωνικό Τραγούδι, Προβολές ταινιών κινηματογραφικών εργαστηρίων, Γράψε στον τοίχο μας, Τοίχοι… αλλιώς).
• 1.174 συμμετοχές μαθητών, φοιτητών και εκπαιδευτικών στα Κινηματογραφικά Εργαστήρια, στα οποία παρήχθησαν συνολικά 25 ταινίες – ανάμεσα σ αυτές οι 11 ταινίες του δεύτερου “γύρου” του Mythos Project.

Αν αναφέρω αυτά είναι όχι για να δείξω πόσο ικανοί είμαστε να κάνουμε ένα επιτυχημένο Φεστιβάλ με πολύ λιγότερα χρήματα. Ο προϋπολογισμός μας ήταν το ένα τρίτο αυτού του 2010.

Αν το καταφέραμε αυτό είναι γιατί υπήρχε πολύ πάθος, εθελοντική συνεισφορά και μαζική συμμετοχή παιδιών.

Γιατί έχουμε μια σταθερή και μόνιμη σχέση με τους νέους. Τα παιδιά για τα οποία το Φεστιβάλ δεν είναι μια ωραία εκδήλωση αλλά τρόπος ζωής. Παιδιά που μεγάλωσαν πια επιστρέφουν κάθε Δεκέμβρη στον Πύργο.

Γνωρίζουμε  ότι μια δράση που είναι κοινωνικά αναγκαία θα ζήσει. Όλοι μαζί μπορούμε να διεκδικήσουμε. Η δύναμη βρίσκεται σε μας. Αυτό που χρειάζεται είναι να οργανώσουμε την κοινή δράση.

______________________

Ένα βίντεο από την εκδήλωση στη Βαλένθια

 

Το ρεύμα!

Δυο σκέψεις για το επερχόμενο 15ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Ολυμπίας για Παιδιά και Νέους και την 12η Camera Zizanio:

Όταν ξεκινάγαμε, είκοσι χρόνια πριν, ξέραμε ότι κολυμπούσαμε ενάντια στο ρεύμα.

Σε μια εποχή μαζικής παραγωγής υποκουλτούρας παλεύαμε για έναν ποιοτικό κινηματογράφο για τα παιδιά και τους νέους, για την καθιέρωση της οπτικοακουστικής διδασκαλίας σαν ένα ουσιαστικό στοιχείο μιας σύγχρονης παιδείας.

Όταν ξέσπασε η οικονομική κρίση, δυο χρόνια πριν, το ρεύμα έγινε πολύ πιο δυνατό. Δεν είναι δυνατόν να διατίθενται χρήματα για τον πολιτισμό των ώρα που περικόπτονται μισθοί, συντάξεις, κοινωνικές παροχές, μας λένε μοχθηρά. Αγνοώντας φυσικά ότι η τέχνη κι ο πολιτισμός είναι βασικά συστατικά της δημοκρατίας. Το ρεύμα κόντεψε να μας καταπιεί.

Αυτή τη στιγμή συμβαίνει κάτι περίεργο. Οι 70 συμμετοχές στο ελληνικό τμήμα της Camera Zizanio πέρυσι, εκτοξεύτηκαν στις 180! Ανάλογη κίνηση και από το εξωτερικό. Και μια επιθυμία πολύ μεγαλύτερη από κάθε άλλη φορά, παρά την οικονομική στενότητα, να έρθουν να μας συναντήσουν στον Πύργο.

Μοιάζει με αντεπίθεση!

ΓΡΑΜΜΗ ΑΜΥΝΑΣ

(αυτό το κείμενο γράφτηκε για να μπει στον κατάλογο της Camera Zizanio 2011)

Όταν πριν από 15 χρόνια ξεκινούσαμε το Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Ολυμπίας για Παιδιά και Νέους και 4 χρόνια αργότερα την Camera Zizanio γνωρίζαμε ότι δεν ήταν μια εύκολη υπόθεση. Ένα κινηματογραφικό Φεστιβάλ δεν είναι μια απλή πολιτιστική εκδήλωση.

Έχει ιδιαίτερες απαιτήσεις, αν θέλει να ανταποκρίνεται στα υψηλά στάνταρ μιας ποιοτικής διοργάνωσης  που αναδεικνύει το καινούργιο, το πρωτοποριακό, που δεν αποκλείει  αλλά αποκαλύπτει, δεν κλείνει αλλά ανοίγει δρόμους. Κι ακόμα περισσότερο όταν απευθύνεται σε παιδιά και νέους και έχει μια σαφή παιδαγωγική διάσταση.

Αλλά σε μια κοινωνία όπου όλα θεωρούνται εμπόρευμα, ακόμη και η ανθρώπινη εργασία κι αξιοπρέπεια, εκδηλώσεις χωρίς χρηματική ανταπόδοση όταν δεν θεωρούνται επικίνδυνες, είναι περιττές. Η «κοινωνία των αγορών» δεν αναγνωρίζει επενδύσεις στην τέχνη και τον πολιτισμό.

Στις σημερινές συνθήκες της κρίσης, όπου τα πάντα υποτάσσονται σε «δημοσιονομικούς στόχους» κι οι ζωές εκατομμυρίων ρυθμίζονται  από τερατώδης και απρόσωπους «οίκους αξιολόγησης» , ο πολιτισμός δέχεται ισχυρά πλήγματα. Κι όχι μόνο στην Ελλάδα, που βρίσκεται στο μάτι του κυκλώνα, αλλά διεθνώς. Αλλά χωρίς την τέχνη, η κοινωνία οδηγείται στη βαρβαρότητα.

Κι αυτό μας οπλίζει με δύναμη να συνεχίσουμε κολυμπώντας ενάντια στο ρεύμα. Γιατί γνωρίζουμε ότι το μέλλον που ονειρευόμαστε βρίσκεται μπροστά. Με ελάχιστα μέσα, με πολλές θυσίες αλλά με αυτοπεποίθηση για το δίκιο συνεχίζουμε. Είναι μια υποχρέωση στη νέα γενιά. Θεωρούμε ότι το Φεστιβάλ Ολυμπίας κι η Camera Zizanio είναι ένα χαράκωμα, μια γραμμή άμυνας απέναντι στη λαίλαπα που απειλεί ν’ αποσαθρώσει τον κοινωνικό ιστό.

Ελάτε να την ενισχύσουμε.

Νίκος Θεοδοσίου

Καλλιτεχνικός διευθυντής της Camera Zizanio

Related articles

• Camera Zizanio 2011 – What’s New ? (camerazizanio.net)
• Workshops, workshops, workshops… (camerazizanio.net)
• We Are Saying «Da» in Life! (camerazizanio.net)

ΤΟ ΕΠΟΜΕΝΟ ΒΗΜΑ

Σ' ένα κόσμο σκοτεινό, μια χαμογελαστή κάμερα δίνει χρώμα! CAMERA ZIZANIO 2010!

Στο τελευταίο κάλεσμά μας για συμμετοχές στην 10^η Camera Zizanio, αρχές του Σεπτέμβρη, δηλώναμε  ότι παρά τις δύσκολες οικονομικές συγκυρίες η φετινή επετειακή διοργάνωση «θα είναι πιο λαμπρή από ποτέ». Σε πολλούς αυτός ο ισχυρισμός μπορεί να φάνηκε αίολος.

Θα τους διαψεύσουμε. Παρά το γεγονός ότι προχωράμε στην διοργάνωση του 13^ου Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου Ολυμπίας για Παιδιά και Νέους και στην 10η Camera Zizanio με λιγότερο από τον μισό προϋπολογισμό, αφού οι στρόφιγγες της κρατικής επιχορήγησης στέρεψαν, ο φεστιβαλικός Δεκέμβρης 2010 δεν θα μοιάζει με κανέναν άλλο!

Το 12ο Φεστιβαλ Ολυμπιας κι 9η Camera Zizanio ειναι εδώ!

12ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Ολυμπίας για Παιδιά και Νέους

9η Ευρωπαϊκή Συνάντηση Νεανικής Οπτικοακουστικής Δημιουργίας – Camera Zizanio

Πύργος Ηλείας, 28 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ – 12 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 2009

Διατηρώντας τη φρεσκάδα του, το Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Ολυμπίας για Παιδιά και Νέους, ετοιμάζεται φέτος για την 12η διοργάνωσή του. Νεανικό, καινοτόμο, δυναμικό, ανεξάντλητο σε ιδέες και πρωτοβουλίες, περιμένει τους χιλιάδες φίλους του με ένα εξαιρετικά πλούσιο πρόγραμμα προβολών και παράλληλων εκδηλώσεων.

Δεκάδες κινηματογραφιστές, θεσμικοί παράγοντες του σινεμά και της εκπαίδευσης και εκατοντάδες νέοι από όλη την Ελλάδα και είκοσι ευρωπαϊκές χώρες αναμένεται να επισκεφθούν φέτος τη μεγάλη κινηματογραφική γιορτή του Πύργου, όπου συμμετέχουν χιλιάδες νέοι και παιδιά από το νομό Ηλείας.

Παράλληλα με το 12ο Φεστιβάλ διοργανώνεται και η 9η Camera Zizanio, που αποτελεί τη σημαντικότερη εκδήλωση της νεανικής οπτικοακουστικής δημιουργίας και έκφρασης στην Ελλάδα και την Ευρώπη. Η χρήση νέων τεχνολογιών θα είναι ένα από τα πιο δυνατά σημεία της φετινής διοργάνωσης: μικτές ομάδες νέων από την Ελλάδα και το εξωτερικό θα μεταδίδουν ζωντανά μέσω του ίντερνετ όλα τα τεκταινόμενα, ακόμη και τις διαγωνιζόμενες ταινίες.

Πως γεννήθηκε η Camera Zizanio

(Πως γεννήθηκε η Camera Zizanio)

Στο στούντιο του Zizanio live 2008. Αριστερά το "Ζιζάνιο" Δήμητρα Μουφτάρη.

ΜΙΑ ΚΑΜΕΡΑ – ΔΥΟ ΣΚΗΝΕΣ – ΠΛΗΘΟΣ ΖΙΖΑΝΙΑ

ΣΚΗΝΗ 1.

Μ΄ ένα μελανό μολύβι, από κείνα που σάλιωνες για να γράφουν, ο μικρός μαθητής χαράζει μια μια τις λέξεις:

«Χτες πήγαμε στη θάλασσα για να κινηματογραφηθούμε. Ήμασταν χαρούμενοι και γελάγαμε καθώς σκεφτόμασταν ότι σε λίγο θα μας δείτε να κινούμαστε, να περπατάμε, να γελάμε, να τρέχουμε. Περάσαμε ένας ένας μπροστά από την κάμερα και χαιρετάγαμε. Μετά, τρέξαμε στην άμμο. Μετά η βροχή μας ξάφνιασε και μας έδιωξε από την παραλία. Γίναμε μουσκίδι.»

Ξαναβρέχει με τη γλώσσα τη μύτη του μολυβιού και προσθέτει: 9 Ιουλίου 1927. Βρισκόμαστε στην πόλη Trégunc του Saint-Philibert στη Γαλλία. Αυτή είναι η μοναδική περιγραφή της πρώτης κινηματογραφικής πράξης στα πλαίσια ενός σχολείου.

Τότε η τέχνη του κινηματογράφου δεν είχε απλωθεί όσο σήμερα, ακόμα περισσότερο δεν ήταν στη διάθεση του καθενός γι αυτό είναι μοναδική η συγκίνηση των μαθητών που παίρνουν στα χέρια τους μια ερασιτεχνική κινηματογραφική μηχανή λήψης των 9,5 χιλιοστών και φτιάχνουν τη δική τους ταινία. Ξέρουν ότι μόλις εμφανιστεί το φιλμ θα μπορέσουν να το στείλουν σε παιδιά άλλων, μακρινών σχολείων, θα τους δουν να κινούνται και να γελούν», θα γνωριστούν, θα επικοινωνήσουν! Έτσι δημιουργείται η πρώτη «κινηματογραφημένη αλληλογραφία».[1]

Από το 1925 ο πρωτοπόρος Γάλλος δάσκαλος Σελεστέν Φρενέ , ξεκινώντας από μια μικρή πόλη της Γαλλίας ,τη Bar-sur-Loup, έβαλε τις βάσεις για μια διαφορετική και ουσιαστική χρήση του μέσου. Υπερβαίνοντας τα όρια της χρήσης μιας κινηματογραφικής ταινίας ως εποπτικού μέσου, για πρώτη φορά, τοποθετεί τον κινηματογράφο – τη νέα τεχνολογία της εποχής – στο σχολείο ως μέσο δημιουργίας.

ΣΚΗΝΗ 2

Κοζάνη, Ελλάδα.

Ένα κρύο βράδυ του Νοέμβρη του 1996, στο σπίτι μιας καθηγήτριας μαζί με τον Δημήτρη Σπύρου βλέπουμε μια ταινιούλα που έφτιαξαν μόνα τους τα παιδιά του γυμνασίου της πόλης. Η ταινία είχε δημιουργηθεί στα πλαίσια ενός προγράμματος ανταλλαγών με ένα σχολείο της Γαλλίας. Απ την άλλη τα παιδιά από τη Γαλλία είχαν φτιάξει κι αυτά τη δικιά τους ταινία. Ήταν ένα είδος «οπτικοακουστικής αλληλογραφίας» σχεδόν στα ίδια βήματα που χάραξε ο Φρενέ τον οποίο, τότε, αγνοούσαν κι αυτοί κι εμείς. Η άτεχνη αλλά με πολύ πάθος ταινιούλα των μαθητών της Κοζάνης μας έβαλε σε σκέψεις: πόσες άλλες παρόμοιες μαθητικές δημιουργίες υπήρχαν στην Ελλάδα. Άρχισε η αναζήτηση αλλά τα αποτελέσματα υπήρξαν απογοητευτικά. Στο μεταξύ, το 1997, ξεκίνησε το Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Ολυμπίας για Παιδιά και Νέους . Παράλληλα με το Φεστιβάλ δημιουργήσαμε το εκπαιδευτικό πρόγραμμα «εκφράζομαι με εικόνες και ήχους» για να ενισχύσουμε αυτή την προσπάθεια. Έτσι φτιάχτηκαν οι πρώτες ταινίες. Αλλά κι αυτές ήταν λίγες για να μπορούμε να πούμε ότι μπορούμε να στήσουμε ένα μικρό φεστιβάλ.

Σαν φυσική συνέχεια ήρθε η ιδέα «ευρωπαϊκής συνάντησης» των νεανικών δημιουργιών που θα μπορούσε να ανοίξει δρόμους για τη νεανική οπτικοακουστική έκφραση και στην Ελλάδα. Έτσι γεννήθηκε το 2001 η Camera Zizanio, που τελικά ήρθε να καλύψει όχι μια εθνική αλλά μια ευρωπαϊκή ανάγκη γιατί απλά δεν υπήρχε κάτι αντίστοιχο σε ευρωπαϊκό επίπεδο..

Και την ονομάσαμε «συνάντηση» και όχι «φεστιβάλ» για πολλούς ουσιαστικούς λόγους. Να απομακρύνουμε την έννοια ενός στείρου ανταγωνισμού ανάμεσα στους μικρούς δημιουργούς. Να δώσουμε έμφαση στις συλλογικές προσπάθειες κι όχι στα άρτια καλλιτεχνικά έργα.

Κι έφτασε, από το ξεκίνημά της κιόλας, η Camera Zizanio να έχει μαζική συμμετοχή από το εξωτερικό και να εξελιχθεί σε ένα διεθνές φόρουμ εξαιρετικών πρωτοβουλιών, μοναδικών εμπειριών, πρωτοπόρων εκπαιδευτικών προγραμμάτων, ένα «Φεστιβάλ» αλλά και ένα ζωντανό εργαστήριο της οπτικοακουστικής παιδείας, της σύγχρονης παιδείας. Εδώ τα παιδιά είναι «αφεντικά». Παύουν να είναι παθητικοί θεατές, αναπτύσσουν τη γνώση, μαθαίνουν να χειρίζονται ότι πιο εξελιγμένο τεχνολογικά υπάρχει, οπλίζονται και …δημιουργούν. Σε πολλά επίπεδα. Στην κοινωνία μέσα.

Εννέα χρόνια τώρα, μια μεγάλη στρατιά «ζιζάνιων» έχει δημιουργηθεί, και μας κάνει αισιόδοξους για το μέλλον.

ΝΙΚΟΣ ΘΕΟΔΟΣΙΟΥ

Καλλιτεχνικός Διευθυντής της Camera Zizanio

[1] Την ταινία μπορείτε να τη δείτε στο http://www.youtube.com/user/amisdefreinet

Camera Zizanio 2007

Τα βραβεία της 7ης Συνάντησης Νεανικής Οπτικοακουστικής Δημιουργίας Camera Zizanio που έγινε στον Πύργο από τις 30 Νοεμβρίου ως τις 8 Δεκεμβρίου 2007 εδώ
Περισσότερα για το Camera Zizanio στο http://camerazizanio.wordpress.com/

Ταινίες από τα κινηματογραφικά εργαστήρια του Camera Zizanio στο http://www.youtube.com/camerazizanio